Historia i Teraźniejszość. Podręcznik dla liceów i techników. Klasa 2. 1980-2015

Wróćmy do podstawowego pytania: po co i jak mamy poznawać historię najnowszą? Połączenie wiadomości z historii najnowszej z wiedzą o społeczeństwie daje możliwość zrozumienia rzeczywistości, w której żyjemy, a która jest w dużej mierze wynikiem niedawnej przeszłości. Prezentowany tu drugi tom podręcznika „Historia i teraźniejszość” opiera się na tym samym założeniu formalnym co pierwszy. W dalszym ciągu nie stosujemy obudowy w postaci diagramów, kasetonów czy różnokolorowych ramek. Jest to zamiar celowy, gdyż wedle badań neurobiologicznych i psychologicznych pobieranie informacji tak „rozsiewanej” utrudnia zapamiętywanie i rozumienie tekstu. Wiele nieporozumień wynikło z zalecanej interpretacji wydarzeń. Oczywiście, można przedstawiać historię jako zestaw suchych faktów bez komentarza, ale to czyni ten przedmiot nudnym. O wiele ciekawsza jest metoda narracyjna, dzięki której podręcznik czyta się płynnie, a treść wciąga czytelnika/ucznia.

Aby zrozumieć historię, trzeba podjąć trud wyboru faktów według ich znaczenia, trud wyjaśnienia ich roli i związków przyczynowo-skutkowych, a także trud wskazania kryteriów oceny zdarzeń. Brak takiego wyjaśnienia jest też interpretacją historii, tyle że pozostawia wrażenie chaosu i braku sensu. Interpretacje przedstawione w tej książce można oczywiście poddać analizie i temu służyć powinny lekcje historii w szkole, ale autor nadal uważa, iż bez wartościowania nauka historii niewiele daje.

Warto zastanowić się, jaki jest związek między każdym z nas a historią. Każdy człowiek ma swoją historię indywidualną, a jednocześnie jest częścią historii większej zbiorowości – rodziny, swego środowiska, regionu, państwa czy całego świata. Jesteśmy w jakimś sensie produktem historii, ale każdy ma jakiś mniejszy lub większy wpływ na historię, choćby wtedy, gdy np. wrzuca kartkę wyborczą do urny. Człowiek jest istotą społeczną, bo rodzi się w rodzinie i społeczeństwie oraz potrzebuje związków z ludzkim otoczeniem. Wynikają z tego nie tylko prawa, ale i obowiązki. Podobnie jest z korzystaniem z wolności. Wybór niesie za sobą odpowiedzialność, czy nam się to podoba, czy nie. Właściwych wyborów uczy właśnie historia.

Różnie ukształtowane w dzieciństwie „serce” lub „dusza” podpowiada nam wiele alternatywnych odpowiedzi na pytanie „kim jestem?” i „co mi czynić wypada?”. Jednych rozważania te, oparte na uważnym wsłuchaniu się w świadectwa wiary, prowadzą do wewnętrznej harmonii. Inni szukają odpowiedzi na te pytania po omacku, wikłając się w iluzje o samowystarczalności człowieka, jeszcze inni są na tyle bezradni lub leniwi, że zagłuszają w sobie owe pytania, co jest jednak zabiegiem na dłuższą miarę nieskutecznym. Najczęściej wracają one prędzej czy później w godzinie próby.

Prof. Wojciech Roszkowski