Święty Prorok. Karol Wojtyła – Jan Paweł II

1. Kim jest prorok

Prorok to osoba miłująca Boga bezwarunkowo, to sługa Boży, ale to też osoba, którą Stwórca doświadcza – życiorysy starotestamentowych proroków dostarczają nam na to wielu przykładów. Ma władzę i autorytet, nawołuje do nawrócenia. To także charyzmatyczny przywódca wiodący naród jak Mojżesz, który z Bożą pomocą przeprowadził lud Izraela suchą nogą przez Morze Czerwone. Podobnie papież św. Jan Paweł II wyprowadził nas, Polaków, z mroków komunizmu. Tak przeprowadzał cały naród katolicki – jak można określić wierzących na całym świecie – przez mroki ówczesnych zagrożeń cywilizacji śmierci. Jakże czuliśmy się przy nim bezpieczni. Dopóki trzymał w swych dłoniach pasterską laskę, nawet kiedy opierał się na niej już resztkami sił, katolicy odnosili zwycięstwo.

Dzisiaj, niemal 20 lat po śmierci św. Jana Pawła II, porażka, której doznajemy, wydaje nam się niezwykle sroga… Przywodzi to na myśl starotestamentową scenę z Księgi Wyjścia: „Amalekici przybyli, aby walczyć z Izraelitami w Refidim. Mojżesz powiedział wtedy do Jozuego: ‘Wybierz sobie mężów i wyruszysz z nimi na walkę z Amalekitami. Ja jutro stanę na szczycie góry z laską Boga w ręku’. Jozue spełnił polecenie Mojżesza i wyruszył do walki z Amalekitami. Mojżesz, Aaron i Chur wyszli na szczyt góry. Jak długo Mojżesz trzymał ręce podniesione do góry, Izrael miał przewagę. Gdy zaś ręce opuszczał, miał przewagę Amalekita” (Wj 17,8–11).

W Starym Testamencie prorok to mąż przemawiający z polecenia Boga i w Jego imieniu. To osoba powołana, wybrana przez Boga do głoszenia Jego Słowa. W Księdze Powtórzonego Prawa znajdujemy fragment dotyczący powołania proroka, kiedy Mojżesz mówi do ludu Izraela: „Pan, Bóg twój, wzbudzi ci proroka spośród braci twoich, podobnego do mnie. Jego będziesz słuchał. Właśnie o to prosiłeś Pana, Boga swego, na Horebie, w dniu zgromadzenia: ‘Niech więcej nie słucham głosu Pana, Boga mojego, i niech już nie widzę tego wielkiego ognia, abym nie umarł’. I odrzekł mi Pan: ‘Dobrze powiedzieli. Wzbudzę im proroka spośród ich braci, takiego jak ty, i włożę w jego usta moje słowa, będzie im mówił wszystko, co rozkażę. Jeśli ktoś nie będzie słuchać moich słów, które on wypowie w moim imieniu, Ja od niego zażądam zdania sprawy. Lecz jeśli który prorok odważy się mówić w moim imieniu to, czego mu nie rozkazałem, albo wystąpi w imieniu bogów obcych – taki prorok musi ponieść śmierć’” (Pwt 18,15–20).

Także w Nowym Testamencie, pod koniec Kazania na Górze, pojawia się mocne i dobitne ostrzeżenie: „Strzeżcie się fałszywych proroków, którzy przychodzą do was w owczej skórze, a wewnątrz są drapieżnymi wilkami” (Mt 7,15).

„Według obiegowego sposobu patrzenia prorok to człowiek, który zapowiada przyszłość – pisze znakomity biblista ks. prof. Waldemar Chrostowski. – Koncepcja, jaka wyłania się z Pisma Świętego i Tradycji chrześcijańskiej, jest inna. Prorok to człowiek głębokiej wiary religijnej, który w Bożym świetle dokonuje rzetelnej oceny przeszłości i teraźniejszości po to, by na tej podstawie kształtować przyszłość. Dlatego ma rzeczywisty wpływ na wybory etyczne i moralne, jakich ludzie dokonują, a więc również na bieg wydarzeń. Właśnie takie było posłannictwo proroków Starego Testamentu, naznaczone zmaganiami z tym, co w ludzie Bożego wybrania było niedobre i wymagało naprawy. Na tym polegała profetyczna funkcja Jana Chrzciciela, który wzywał do opamiętania i nawrócenia, oraz Jezusa Chrystusa. Takie też jest posłannictwo Kościoła, który ma być solą ziemi, a nie cukrem świata¹”.

Podobnie objaśnia znaczenie proroka ks. dr Jarosław Grabowski, redaktor naczelny tygodnika „Niedziela”: „Słowo ‘prorok’ rozumiane jest rozmaicie. Dla jednych jest to jasnowidz, wizjoner, dla innych – wieszcz, przepowiadacz. Biblia nazywa prorokiem tego, kto jest w stanie dokładniej poznać wolę Bożą, a bardziej precyzyjnie – kogoś, komu Bóg na to pozwala. Pismo Święte określa też proroka jako ‘widzącego’ i ‘posłanego’ równocześnie. Taki człowiek otrzymuje zdolność przewidywania niebezpieczeństw płynących ze sprzeciwu wobec woli Bożej, ma także obowiązek ostrzegania nas przed konsekwencjami nieposłuszeństwa”².

„Ponieważ prorok jest głosicielem wiecznego słowa Boga, często popada w konflikt z ludźmi sprawującymi władzę, krytykuje ich od wewnątrz, wzywając do ciągłej weryfikacji wierności Słowu – pisze z kolei włoski ksiądz Alessandro Pronzato. – W języku hebrajskim prorok to nabi. Jest to słowo nie mające jasnej etymologii. Pochodzący od niego czasownik oznacza ‘majaczyć’, natomiast rzeczownik zdaje się pochodzić od słowa, które znaczy ‘wołać’, ‘powoływać’ albo ‘ogłaszać’. A więc prorok to ten, który jest powołany, aby być posłanym, by stać się pośrednikiem słowa Bożego i działania Bożego w historii. Jest on posłany, aby mówić, ale jednocześnie jest kimś, kto może mówić, kto ma prawo do mówienia, ponieważ widział i usłyszał. (…) Prorok to ktoś, kto został posłany jako głosiciel słowa”³.

„Greckie słowo oznaczające proroka, prophetes, pochodzi od rdzenia czasownikowego phémi, który oznacza ‘mówię’ – wyjaśnia dalej ks. Alessandro Pronzato. – Jest on poprzedzony przyimkiem pro. (…) Pro znaczy też ‘przed’ i – moim zdaniem – w tym przypadku to znaczenie jest najbardziej właściwe. Prorok mówi otwarcie, publicznie, a więc odważnie, nie przemawia w ukryciu, zastraszony. Pro może też oznaczać ‘wcześniej’, co mogłoby sugerować, że prorok przewiduje przyszłość. Do cechy tej należy jednak podchodzić z pewną ostrożnością, gdyż uważanie jej za istotę profetyzmu jest wielkim nieporozumieniem (…) Prorok pozwala się zrozumieć nie tylko przez słowo, ale też przez gesty. (…) posłuszeństwo słowu sprawia, że prorok jest niekiedy nieposłuszny wobec prawa ustanowionego przez władców. Musi mieć na względzie wyższe posłuszeństwo – posłuszeństwo słowu Bożemu. (…) Prorok zawsze przeszkadza. Nie możemy od niego oczekiwać, że będzie spokojnie stał i nas uspokajał. Z takich przyczyn prorok jest osobą niewygodną, sieje niepokój” ⁴.

Taki był też i św. Jan Paweł II, mający odwagę mówić o sprawach trudnych, o których współczesny, odchodzący od Boga świat nie chciał słuchać. Papież Polak miał śmiałość ryzykować niepopularność i odrzucenie, by przestrzegać ludzi – w porę i nie w porę – w duchu miłości Boga i bliźniego, a także w imię prawdziwej wiary, której depozyt był za jego pontyfikatu z niezwykłą starannością i skrupulatnością chroniony oraz przekazywany, o co zadbał, m.in. stawiając na czele Kongregacji Nauki Wiary ks. prof. Josepha Ratzingera. Niezłomny w wierze Jan Paweł II nie oglądał się na ludzi – co oni powiedzą, czy jego słowa lub gesty będą się im podobały czy nie, czy prasa będzie go wynosić pod niebiosa, by za chwilę, przy pierwszej nadarzającej się okazji, puścić na niego nagonkę, czy będą go oceniać według obowiązujących mód i trendów, dopasowywać do własnych wizji. Nie chodziło mu o żadne zdobywanie złudnej i szybko przemijającej popularności, Zawsze chciał się podobać tylko Bogu i pełnić Jego wolę, którą jak najdokładniej chciał rozeznawać i rozeznawał pośród długich chwil spędzanych na modlitwie.

„Bycie prorokiem polega nie tyle na przepowiadaniu mniej lub bardziej odległej przyszłości, co przede wszystkim na ukazywaniu oraz interpretowaniu objawionej Prawdy, czyli samego Boga – zwraca uwagę teolog ks. prof. Marek Chmielewski. – W tym sensie bł. [św.] Jan Paweł II był i pozostanie w pamięci potomnych nie tylko jako nauczyciel prawdy o Bożej miłości, ale przede wszystkim jako jej świadek, bowiem – jak pisał jego poprzednik Paweł VI – ‘człowiek naszych czasów chętniej słucha świadków, aniżeli nauczycieli; a jeśli słucha nauczycieli, to dlatego, że są świadkami’ (EN 41). (…) W ukazywaniu, jak ważną sprawą dla każdego człowieka, a szczególnie dla chrześcijanina naszych czasów, jest doświadczenie Bożej miłości i życie nią na co dzień, Błogosławiony [od 2014 r. święty – przyp. J.S.] Papież nie ograniczał się jedynie do doktrynalnego wykładu, lecz dawał dyskretne, aczkolwiek konkretne rady i przestrogi. (…) w całym swoim długim pontyfikacie i niezwykle bogatym nauczaniu wiele uwagi poświęcał miłości tak, iż można go nazwać ‘prorokiem miłości Boga’. Temat miłości, która w Bogu ma swe źródło oraz początek i w Nim znajduje swe ostateczne spełnienie, w pewnym sensie stanowi oś papieskiego nauczania”⁵.

Ks. inf. Jerzy Bryła, który poznał ks. Karola Wojtyłę w latach 1950. w krakowskiej parafii św. Floriana, wspominał, że jednak „Ojciec Święty miał jakieś wielkie widzenia prorockie, olśnienia od Boga. Byliśmy kiedyś na niedzielnym obiedzie u niego, razem z kard. Andrzejem Deskurem, ks. prof. Tadeuszem Styczniem, który był jego następcą na Katedrze Etyki na KUL-u, i oczywiście z ks. Stanisławem Dziwiszem, jego osobistym sekretarzem. Pamiętam, że rozmawialiśmy przy stole, jak długo jeszcze ten komunizm będzie trwał w Polsce. Padały opinie, że chyba jeszcze z 50 lat. Ojciec Święty przestał wtedy jeść i powiedział, że Bóg czasem ingeruje w historię. Zabrzmiało to tak, jakby miał widzenie prorockie, że nie będzie tak, jak my sądzimy. To było charakterystyczne dla Jana Pawła II, że miał jakieś olśnienia, że może już naprzód widział to, co będzie się działo”⁶.

Papież rodem z Polski był Bożym atletą, wielkim duchowym autorytetem, tytanem modlitwy, pracy i cierpienia, mocnym i silnym przywódcą Kościoła, mistykiem i ascetą, mędrcem, filozofem i teologiem. Był przyjacielem dzieci, młodzieży i rodzin, obrońcą biednych, samotnych, cierpiących, odrzuconych, wyzyskiwanych i uciśnionych, orędownikiem wszystkich potrzebujących, głosem tych, którzy głosu zostali pozbawieni. Był świętym prorokiem naszych czasów.

„W życiu, nauczaniu i działaniach proroka wyraża się świętość – objaśnia ks. prof. Waldemar Chrostowski. – Hebrajskie qadoš, które tłumaczymy jako ‘świętość’, znaczy dosłownie ‘inność’, ‘odmienność’. Bóg jest święty, ponieważ jest absolutnie Inny, radykalnie odmienny względem świata i wszystkich jego uwarunkowań. Powołany przez Boga prorok też jest inny, odmienny – i w tym znaczeniu święty. Nie chodzi zatem jedynie o przymiot niewinności czy wzorowego postępowania, ponieważ jest w prorokach także wiele porywczości, stanowczości i zachowań, które trudno uznać za łagodne. Jednak wszystkie te postawy, łącznie ze słabościami, stoją na służbie i są podporządkowane proklamacji wierności Bogu i pierwszeństwa Jego świętej woli”⁷.