Generał-legenda znienawidzony przez komunistów. 11 sierpnia 1892 r. urodził się Władysław Anders
gen. Władysław Anders, fot. Wikimedia Władysław Anders (ur. 11.08.1892 w Błoniu w Łódzkiem, zm. 12.05.1970 w Londynie) - wojskowy i polityk, generał broni Wojska Polskiego, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych.
Generał-legenda, dowódca polskiej armii w ZSRS, zwycięzca spod Monte Cassino, przywódca niepodległościowej emigracji. Znienawidzony przez komunistyczne władze, przez rzesze Polaków w kraju wyczekiwany i otaczany kultem.
Dzieciństwo
Pochodził z ziemiańskiej niemieckiej rodziny ewangelickiej osiadłej w Polsce. Jego ojciec Albert z wykształcenia był agronomem i pracował jako administrator majątków ziemskich. Matka, Elżbieta z domu Tauchert, zajmowała się wychowaniem córki i czterech synów. Wszyscy bracia Władysława Andersa byli w okresie międzywojennym oficerami służby czynnej WP, zasłużonymi podczas walk o niepodległość i granice w latach 1919-1920 (dwaj zostali odznaczeni Orderem Virtuti Militari).
Początki służby wojskowej
W 1910 r. Władysław odbył ochotniczą jednoroczną służbę wojskową w armii carskiej. Potem przez sześć semestrów studiował na Politechnice Ryskiej. Już wtedy odznaczał się kawaleryjskim zamiłowaniem do koni i jazdy, brał udział w międzynarodowych zawodach jeździeckich.
I wojna światowa
Po wybuchu I wojny światowej został ponownie powołany do służby wojskowej. Dowodził szwadronem dragonów, wyróżnił się brawurowymi akcjami i został trzykrotnie ranny. W 1917 r. ukończył z pierwszą lokatą skrócony wojenny kurs Akademii Sztabu Generalnego w Piotrogrodzie. Na początku 1917 r., na parę tygodni przed rewolucją lutową, otrzymał z rąk cara Mikołaja II patent oficera Sztabu Generalnego i tzw. złotą szablę. Później służył jako szef sztabu 7. Dywizji Strzelców na froncie rumuńskim. Uczestniczył w tworzeniu I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. Dowodził w nim szwadronem 1. Pułku Ułanów, a potem był szefem sztabu 1. Dywizji Strzelców Polskich. Po kapitulacji Korpusu przed Niemcami Władysław Anders wrócił do Polski. W listopadzie 1918 r. uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w Warszawie, a następnie wstąpił do odradzającego się Wojska Polskiego.
Powstanie wielkopolskie i wojna polsko - bolszewicka
Na przełomie 1918 i 1919 r. został szefem sztabu Armii Wielkopolskiej i wziął udział w powstaniu wielkopolskim. Następnie, już jako podpułkownik, objął dowództwo 15. Pułku Ułanów Poznańskich. Na jego czele uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Za udane dowodzenie odznaczono go potem Krzyżem Komandorskim Orderu Virtuti Militari i czterokrotnie (!) Krzyżem Walecznych.
II Rzeczpospolita
W 1921 r. został skierowany na dwuletnie studia we francuskiej Wyższej Szkole Wojennej i staż liniowy. Po powrocie do kraju służył w Generalnym Inspektoracie Kawalerii i był komendantem wojskowym Warszawy. Podczas przewrotu majowego w 1926 r. został powołany na stanowisko szefa sztabu wojsk rządowych. Z jakichś względów nie zaważyło to na jego karierze i nie padł później ofiarą czystek personalnych. Już w lipcu 1926 r. objął dowództwo 2. Samodzielnej Brygady Kawalerii, a potem dowodził Kresową i Nowogródzką Brygadą Kawalerii. Cenił go marszałek Piłsudski, który w opinii o nim napisał: „Ma dar jasnego myślenia, w decyzjach przejawia rozwagę i logicznie rozumuje". Z kolei gen. Stanisław Kopański scharakteryzował go jako „sztabowca o zacięciu wybitnego dowódcy liniowego". W 1932 r. Władysław Anders przewodził polskiej ekipie jeździeckiej, która podczas zawodów hippicznych o Puchar Narodów w Nicei zdobyła cztery pierwsze nagrody, w tym wspomniany puchar. Przez wiele lat uprawiał jeździectwo wyczynowo i utrzymywał własne konie wyścigowe. Generałem został w 1934 r. w wieku 41 lat.
Kampania wrześniowa
Na wojnę wyruszył na czele Nowogródzkiej Brygady Kawalerii podporządkowanej Armii ,,Modlin". Jego dowodzenie podczas kampanii wrześniowej oceniane jest przez historyków dość krytycznie, choć z drugiej strony podkreśla się, że uchronił swoje oddziały przez rozbiciem i stoczył ciężkie walki z Niemcami w okolicach Mińska Mazowieckiego i Tomaszowa Lubelskiego. Wobec zaciskającego się pierścienia niemiecko-sowieckiego zdecydował się rozformować swoją grupę kawalerii na mniejsze jednostki i wydał rozkaz przedzierania się na Węgry.
W sowieckiej niewoli
Przebijając się w jednej z takich grup, 29 września w okolicach Sambora dwukrotnie ranny dostał się do niewoli sowieckiej. Przewieziono go do więzienia NKWD na Łubiance w Moskwie i przetrzymywano w nieogrzewanej celi bez opieki lekarskiej, mimo nie zaleczonych ran. Podczas 22-miesięcznego pobytu w więzieniu był wielokrotnie przesłuchiwany i bezskutecznie namawiany do wstąpienia do Armii Czerwonej. Został uwolniony w sierpniu 1941r. po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i podpisaniu układu Sikorski-Majski.
Dowódca Armii Polskiej
Stanął na czele armii polskiej tworzonej w ZSRS z Polaków zwolnionych z łagrów, więzień i zsyłek. Wobec trudności czynionych przez Sowietów, ograniczania przydziałów żywności i braku broni, latem 1942 r. Armia Polska, potocznie zwana Armią Andersa, została w porozumieniu z Brytyjczykami ewakuowana do Iranu z przeznaczeniem do ochrony tamtejszych pól naftowych. Razem z nią ZSRS opuściło ok. 40 tys. cywilów. Tak pisał o tym sam gen. Władysław Anders: "Musiałem podjąć taką decyzję wbrew rozkazom z Londynu. Byłem przekonany, że rozkazy wynikają z braku zrozumienia naszej trudnej sytuacji. Pozostanie w Rosji było niezgodne z naszym polskim interesem narodowym. Podjąłem tę decyzję i Bóg mi świadkiem, że była to decyzja słuszna". Na Bliskim Wschodzie Armię Andersa połączono z innymi oddziałami Polskich Sił Zbrojnych, a w lipcu 1943 r. przeformowano w II Korpus Polski.
II Korpus Polski
Wiosną 1944 r. Korpus, cały czas dowodzony przez Władysława Andersa, wszedł do działań na froncie włoskim. W maju po krwawych walkach zajął broniony przez Niemców klasztor Monte Cassino. "Kochani moi Bracia i Dzieci. Nadeszła chwila bitwy. Długo czekaliśmy na tę chwilę odwetu i zemsty nad odwiecznym naszym wrogiem. Obok nas walczyć będą dywizje brytyjskie, amerykańskie, kanadyjskie, nowozelandzkie, walczyć będą Francuzi, Włosi oraz dywizje hinduskie. Zadanie, które nam przypadło, rozsławi na cały świat imię żołnierza polskiego" - napisał przed szturmem w rozkazie do Korpusu gen. Władysław Anders. "Polacy szli do ataku z lekkim sercem i z pogardą śmierci, jakiej nikt nigdy nie widział u innych żołnierzy" - relacjonowała prasa. W bitwie poległo 924 Polaków. Dwa miesiące później Korpus zdobył Ankonę, a w kwietniu 1945 r. - Bolonię.
Naczelny wódz
Pomiędzy 2 października 1944 a 5 maja 1945 r. gen. Anders Anders pełnił obowiązki Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych. Wynikało to z faktu, że formalny Naczelny Wódz, generał Tadeusz Bór-Komorowski, przebywał w niewoli niemieckiej po upadku Powstania Warszawskiego. Z tej pozycji ostro występował przeciw ustaleniom konferencji w Jałcie, protestując w tej sprawie podczas spotkań z premierem Churchillem. Doprowadził do znacznej rozbudowy liczebnej II Korpusu, włączając do niego Polaków-jeńców z Wehrmachtu.
Bolesna rzeczywistość powojenna
Po zakończeniu wojny gen. Władysław Anders, jak i większość jego podkomendnych, pozostał na emigracji. Komunistyczne władze Polski 26 września 1946 r. odebrały mu stopień generała i polskie obywatelstwo. Na obczyźnie kontynuował działalność polityczną. Od 1949 r. był przewodniczącym Skarbu Narodowego (Skarb gromadził środki finansowe na działalność niepodległościową poprzez dobrowolne składki emigrantów), od 1954 r. należał do tzw. Rady Trzech (tymczasowo zastępowała prezydenta). Uczestniczył w kampanii na rzecz uwolnienia Polaków przebywających w sowieckich łagrach. W 1956 r. poprowadził w Londynie marsz protestacyjny 20 tys. polskich emigrantów w tej sprawie. Dla Polaków w kraju i na emigracji Anders stał się symbolem niezłomnego sprzeciwu i nadziei na zmianę tragicznego położenia Polski, legendą, z którą komuniści nie mogli sobie dać rady. Władze Polski Ludowej uważały go za jednego z największych ideologicznych wrogów. "Jest sztandarową postacią wrogiej emigracji. Każda poważniejsza akcja na emigracji jest przez niego akceptowana" napisano o Andersie w jednym z dokumentów peerelowskiego wywiadu.
Odszedł w rocznicę
Generał do końca życia pozostał na obczyźnie, zmarł w 26. rocznicę rozpoczęcia bitwy pod Monte Cassino, 12 maja 1970 r. Pochowany został, zgodnie z ostatnią wolą, wśród swoich żołnierzy na polskim cmentarzu wojennym pod Monte Cassino. Po upadku komunizmu w Polsce przywrócono mu pośmiertnie obywatelstwo, a jego imię otrzymały liczne ulice, place, szkoły i jednostki Wojska Polskiego.
Paweł Stachnik
Biogram pochodzi z "Wielkiej Księgi Patriotów Polskich", wyd. Biały Kruk. Śródtytuły pochodzą od redakcji; red. AD.
Wielka Księga Patriotów Polskich
Takiej publikacji w dziejach polskiej książki jeszcze nigdy nie było! Sam pomysł imponuje rozmachem: ukazać sylwetki największych Polaków na przestrzeni ponad tysiąca lat, od czasów Chrztu Polski w 966 r.
Polacy wierni i dzielni
Polacy – kim jesteśmy? Kim byliśmy? Kim powinniśmy być w przyszłości? O. prof. Marian Zawada od ponad 40 lat szuka odpowiedzi na te pytania. Szuka – i znajduje. Zastanawia się nad kondycją naszego narodu od momentu jego narodzin w X wieku po czasy najbardziej współczesne. I nieustannie jest pełen zachwytu nad duszą polską, nad jej zdolnością przetrwania nawet największych kataklizmów, nad jej niezłomnością.
Blask Rzeczypospolitej. Od X do XXI wieku
Oto dzieło wybitnego i wszechstronnego historyka, które czyta się jak pasjonującą powieść. Sięgając po Blask Rzeczypospolitej, każdy, kto w jednej książce chciałby zapoznać się z historią Polski na przestrzeni całych jej dziejów, ma tę możliwość. A dzieje te są długie, żywe i imponujące. Historia nasza, jak każdego wielowiekowego kraju, obfituje we wzloty i upadki. Może napawać dumą i podziwem, ale też przestrzegać przed niebezpieczeństwami.
Zbrodnia i grabież. Jak Niemcy tuszują prawdę o sobie.
Książka Wojciecha Polaka i Sylwii Galij-Skarbińskiej „Zbrodnia i grabież. Jak Niemcy tuszują prawdę o sobie” jest dramatyczną panoramą trudnych relacji polsko-niemieckich po 1939 r.
III Rzesza Niemiecka. Nowoczesność i nienawiść
Rzesza Niemiecka istniała tylko w okresie 1933–1945, ale bardzo mocno zapisała się w historii. Mocno i wyjątkowo niechlubnie. Gdy się ją wspomina, przychodzą na myśl druty kolczaste, niemieckie obozy zagłady, wojenna pożoga, grabież, ruiny. Do tego dochodzi pogarda dla tych, których zbrodnicza ideologia nazistowska określała jako „podludzi” i których należało likwidować w imię czystości rasy.
Historia i Teraźniejszość. Podręcznik dla liceów i techników. Klasa 1. 1945–1979.
Nowy przedmiot Historia i Teraźniejszość wymaga także nowego podejścia do podręcznika. Autor – wybitny badacz, historyk i ekonomista, człowiek bardzo aktywny społecznie – postawił na narracyjność. W połączeniu z atrakcyjnym stylem pisania powinno przynieść to istotny efekt dydaktyczny, pobudza bowiem ciekawość czytelnika-ucznia.
Komentarze (0)
Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników serwisu. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za ich treść. Wpisy są moderowane przed dodaniem.