Polacy wierni i dzielni

Gietrzwałd (1877)

 Objawienia w Gietrzwałdzie były pokrzepieniem dla narodu polskiego podczas zaborów.

Prusowie to jeden z ludów bałtyckich, który wyodrębnił się z Bałtów już w pierwszych wiekach naszej ery. Pierwotnie zamieszkiwał ziemie położone pomiędzy dolną Wisłą, Bałtykiem, Niemnem i Mazowszem. Ostatecznie wyginął z początkiem XVI wieku, ale pozostawił po sobie pamiątkę w postaci nazwy krainy geograficznej, którą zamieszkiwał, zwanej Prusami. Prusowie, nie zajmując się uprawą roli, podczas żniw napadali na ziemie polskie, zabierając zboże i paląc osady. W obronie Polaków zbrojnie przeciwko Prusom wystąpili Bolesław Krzywousty, Bolesław Kędzierzawy i Henryk Brodaty, niestety walki te nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Natomiast Konrad Mazowiecki z myślą o obronie swoich granic i ewangelizacji pogańskich Prusów sprowadził na pogranicze swoich ziem w 1226 roku Zakon Krzyżacki. Walczył on z Prusami aż do ich wyginięcia, a pustą ziemię kolonizował Polakami z Mazowsza i Niemcami, których z czasem zaczęto nazywać Prusakami. Syn Władysława Jagiełły Kazimierz Jagiellończyk na mocy traktatu toruńskiego z 1466 roku wyłączył z państwa krzyżackiego niewielką Warmię i przyłączył ją do Polski. Osiedlało się tam dlatego coraz więcej Polaków, którzy przynieśli ze sobą własny język, kulturę i religię katolicką. Niestety w 1618 roku wokół Warmii powstało Królestwo Pruskie, które w roku 1772 dokonało pierwszego rozbioru Polski i wchłonęło polską Warmię, narzucając jej germanizację i protestantyzm. Ten proces szczególnie nasilił się w latach 1871–1878, kiedy to król pruski Wilhelm powołał na premiera swego państwa Ottona von Bismarcka, a ten wprowadził wojnę kulturową (Kulturkampf), czyli walkę z kulturą, językiem i katolicką religią Polaków. Wtedy to mieszkań- cy Warmii, nie mając pomocy od ludzi, szczególnie wołali o pomoc z nieba i nie zostali zawiedzeni.

W małej wiosce Gietrzwałd, niedaleko Olsztyna, objawiła się dwóm dziewczynkom Matka Boża, która mówiła do nich po polsku i wyjaśniała, że w modlitwie należy szukać wszelkiego ratunku. Matka Boża objawiła się pierwszy raz 27 czerwca 1877 roku Justynie Szafryńskiej, kiedy ta powracała z matką z egzaminu przed przystąpieniem do I Komunii Świętej. Następnego dnia „Jasną Panią” w postaci siedzącej na tronie z Dzieciątkiem Jezus pośród aniołów nad klonem przed kościołem w czasie odmawiania różańca zobaczyła też Barbara Samulowska. Na zapytanie dziewczynek: „Kto Ty Jesteś?”, Odpowiedziała: „Jestem Najświętsza Panna Maryja Niepokalanie Poczęta!”. Na pytanie: „Czego żądasz, Matko Boża?”, padła odpowiedź: „Życzę sobie, abyście codziennie odmawiali różaniec!”.

Dalej między wieloma pytaniami o zdrowie i zbawienie różnych osób dzieci przedłożyły i takie: „Czy Kościół w Królestwie Polskim będzie oswobodzony?”, „Czy osierocone parafie na południowej Warmii wkrótce otrzymają kapłanów?”. W odpowiedzi usłyszały: „Tak, jeśli ludzie gorliwie będą się modlić, wówczas Kościół nie będzie prześladowany, a osierocone parafie otrzymają kapłanów!”. Aktualność tych pytań potwierdzały prześladowania Kościoła katolickiego w Królestwie Polskim po Powstaniu Styczniowym przez carat i ograniczanie jego wpływów w zaborze pruskim w okresie Kulturkampfu. Odpowiedzi Matki Bożej przyniosły wtedy pocieszenie Polakom, tym bardziej że faktycznie się wypełniły. Dlatego Polacy ze wszystkich dzielnic tak gromadnie nawiedzali Gietrzwałd. Przez to władze pruskie od razu w sposób zdecydowanie negatywny odniosły się do objawień. Miejscowa administracja, prasa niemiecka i częściowo duchowieństwo uznały je za manifestację polityczną, za polską demonstrację narodową, za oszustwo i zabobon, rzekomo niebezpieczny dla państwa, postępu i pokoju społecznego. W stosunku do pielgrzymów polskich, do kapłanów Polaków, przede wszystkim do miejscowego proboszcza ks. Augustyna Weichsla wymierzono różne kary, z osadzaniem w więzieniu, nakładaniem grzywien i zawieszaniem w możliwościach wypełniania posługi duszpasterskiej włącznie.

Najważniejsze owoce objawień zostały wyrażone przez ks. Weichsla słowami: „Wśród wszystkich mówiących po polsku radosne postępy czyni szczególnie zapał do modlitwy i Bractwo wstrzemięźliwości”. Często ponawiane wezwania do modlitwy różańcowej i do wstrzemięźliwości okazały się bardzo skuteczne na Warmii i poza jej granicami. Proboszcz gietrzwałdzki pisał: „Wszyscy wyrzekają się tu wódki i przyrzekają zawsze modlić się na różańcu. […] Miliony modlą się na różańcu, przez co utwierdzają się w wierze katolickiej i ogromna ilość pijaków wyrwana została z doczesnej i wiecznej zguby. W tym widzę najlepszy dowód autentyczności objawień”⁴².

Do tego pokrótce należy dodać czystość życia, jaką można było zaobserwować u młodzieży warmińskiej, liczne powołania zakonne męskie i żeńskie, różne nawrócenia i konwersje oraz częste przystępowanie do sakramentów św. Dlatego słusznie się mówi, że z Gietrzwałdu wzięło początek odrodzenie życia religijnego w diecezji warmińskiej i poza jej granicami.

Wielkie zmiany dokonały się w życiu społeczno-politycznym. Objawienia Matki Bożej uznano za przebudzenie świadomości narodowej miejscowych Warmiaków i odrodzenie się ich poczucia jedności z Polakami z innych dzielnic. „Skoro Przenajświętsza Panienka przemówiła do dzieci warmińskich po polsku, to grzechem jest, jeśli ktokolwiek języka ojczystego jako daru Bożego się wyrzeka!”⁴³.

Argumentem tym posługiwali się działacze narodowi z południowej Warmii, kiedy w 1885 roku podejmowano akcję petycyjną i organizowano wiece w sprawie przywrócenia języka polskiego w szkołach ludowych, potem powtarzano go wiele razy w „Gazecie Olsztyńskiej” i przed wyborami do parlamentu pruskiego, kiedy zabiegano o głosy dla polskiego kandydata.

Nagły ruch pielgrzymkowy do Gietrzwałdu, zapoczątkowany w końcu czerwca 1877 roku, nie ustawał później, gdy już nie było objawień, a nawet przybierał na sile w latach następnych. Na święto Zwiastowania Maryi Pannie w dniu 25 marca 1878 roku, pisał proboszcz, przybyło bardzo wielu pielgrzymów, których trzeba było wyspowiadać, o czym donosił biskupowi: „Spowiadałem więc w tych dniach od godziny 5 wczas rano do godziny 10 wieczorem z małą przerwą, tak że wszystkich wyspowiadałem w ciągu tygodnia”⁴⁴.

Objawienia w Gietrzwałdzie trwały od 27 czerwca do 8 września 1877 roku, kiedy to miała być poświęcona figura Matki Bożej, zamówiona w Monachium na Jej życzenie. Ponieważ figura jeszcze nie nadeszła, poświęcenie zostało przesunięte na niedzielę 16 września. Wszystkich objawień było aż 160 i miały one głównie na celu pokrzepienie narodu polskiego, uciskanego przez zaborców w okrutny sposób, oraz zachęcenie go do modlitwy różańcowej i nawrócenia moralnego.

11 września 1977 roku odbyły się, poprzedzone IV Ogólnopolskim Kongresem Mariologicznym, uroczystości 100-lecia objawień Matki Bożej, którym przewodniczył ks. kard. Karol Wojtyła, metropolita krakowski. W tym dniu ks. bp Józef Drzazga, biskup warmiński, uroczyście zatwierdził kult objawień Matki Bożej w Gietrzwałdzie.