Leon XIV. Biografia ilustrowana

1. Nadzieja zranionego Kościoła

„Jesteśmy uczniami Chrystusa. Chrystus idzie przed nami. Świat potrzebuje Jego światła. Ludzkość potrzebuje Go jako pomostu, by mógł do niej dotrzeć Bóg i Jego miłość. Pomóżcie nam również wy, i sobie nawzajem, w budowaniu mostu poprzez dialog, spotkanie, jednocząc się wszyscy, aby być jednym ludem, zawsze w pokoju”.

Leon XIV

Byliśmy w Rzymie, kiedy ogłoszono wybór Leona XIV. Staliśmy wśród setek tysięcy ludzi na Placu św. Piotra, gdy pojawił się biały dym i rozległy się dzwony Bazyliki św. Piotra. Ten moment na zawsze pozostanie w sercu, choć przeżyliśmy go przecież już po raz drugi. 12 lat temu również – Michał Klag i ja – „braliśmy udział” w konklawe, które miało wybrać papieża, jak się okazało – Franciszka. Nie ma drugiego takiego wydarzenia na świecie. Nic tak skutecznie nie skupia na sobie uwagi całego świata jak wybór nowego papieża. Nawet największe imprezy sportowe, jak mundial czy igrzyska olimpijskie, nie są w stanie tak mocno zaangażować opinii publicznej. Przewrotki Ronaldo czy dryblingi Messiego bledną wobec skromnego komina, ledwo nawet widzialnego z Placu św. Piotra, na który z nadzieją i napięciem patrzy cały świat – wybrali czy nie wybrali? Fumata bianca o nera?

Między Rzymem bez papieża a Rzymem z papieżem istnieje różnica zasadnicza – głęboka, wyczuwalna niemal natychmiast, choć trudna do ujęcia w słowach. Nie chodzi tu wyłącznie o obecność jednej wyjątkowej osoby, lecz o coś znacznie więcej: o pewną atmosferę, która ogarnia miasto, o spojrzenia ludzi na ulicach, o sposób, w jaki toczy się codzienne życie wokół Bazyliki św. Piotra. Rzym i papiestwo są ze sobą nierozerwalnie związane – historycznie, kulturowo, duchowo. Ta więź jest jak puls, który nadaje rytm całemu miastu. Kto zna Rzym, kto naprawdę go czuje, ten wie, o czym mowa. I my sami znów to poczuliśmy – teraz, po latach, gdy powróciliśmy do Wiecznego Miasta na konklawe.

Gdy 8 maja – w dzień św. Stanisława, patrona Polski! – na niebie nad bazyliką pojawiła się biała smuga dymu, ludzie zaczęli biec, dosłownie. Ze wszystkich stron – na Plac św. Piotra. To ku Bazylice św. Piotra. Spójrzcie na ujęcia w tej książce – trudno je pomylić z czymkolwiek innym. Widać w nich coś więcej niż tylko ciekawość czy podniecenie. To nie tylko emocja – to odpowiedź na znak, na gest, który Kościół przekazuje wiernym od wieków. Habemus Papam! – te słowa są punktem kulminacyjnym rytuału, który zakorzeniony jest głęboko w tradycji. Wydarzenie to ukazuje moc symboli: dym, dzwony, loggia – wszystko to przemawia do serc, także tych, które być może na co dzień nie przebywają blisko Kościoła.

Rzym przypomina katedrę – nawet jeśli nie każdy rozumie znaczenie mozaik, fresków czy detali architektonicznych, to niemal każdy potrafi wyczuć, że znajduje się w miejscu szczególnym, przesiąkniętym sacrum. Tak samo jest z papiestwem. To rzeczywistość, którą nie zawsze da się opisać tylko za pomocą logiki, ale którą odczuwa się całym sobą. Papież Leon XIV dał od razu do zrozumienia, że on to rozumie – dlatego od jego pierwszych słów zacząłem tę książkę. Na ramiona narzucił czerwoną papieską mozzettę – element stroju, z którego jego poprzednik zrezygnował – nie z pychy ani dla pokazania władzy. To był gest zakorzeniony w tradycji, sięgający czasów, gdy Kościół świadomie przejmował niektóre symbole dawnego Imperium Rzymskiego, przekształcając je i nadając im nowe, ewangeliczne znaczenie: od potęgi militarnej do cywilizacji miłości.

Warto jednak podkreślić, że ten powrót do symboliki nie rozpoczął się dopiero z wyborem kard. Roberta Prevosta. Już po śmierci papieża Franciszka zauważyliśmy w Rzymie pewien zwrot ku tradycji: bardziej uroczyste liturgie, klasyczne szaty, większa troska o rytuał. To nie były przypadkowe detale – to było świadectwo, że nawet ci, którzy wcześniej gorliwie wspierali styl Franciszka, teraz przypomnieli sobie, że Kościół nie wybiera „następcy Franciszka”, lecz „następcę Piotra”. A to zobowiązuje – wymaga powagi, uszanowania i ciągłości. 

Rytuały jednak mają sens tylko wtedy, gdy są zakorzenione w wierze. W przeciwnym razie stają się pustymi gestami teatralnymi. Ale gdy są autentyczne, przeżywane z wiarą, nabierają głębokiego znaczenia – stają się językiem sacrum, który prowadzi człowieka ku Bogu. To właśnie sens liturgii: nie efektowność, lecz spotkanie. Spotkanie z Tajemnicą większą niż słowa. Oczywiście upiększenie liturgii bardzo pomaga w jej przeżyciu.

Brak tego wielu z nas odczuwało w czasie pontyfikatu Franciszka. Nie dlatego, że papieżowi nie dostawało wiary – ale dlatego, że wielu z wiernych uważało, że zbyt wiele uwagi koncentrowało się na jego osobie, a zbyt mało na Tym, którego miał reprezentować. Ojciec Święty Leon XIV już w swoim pierwszym przemówieniu pokazał, że chce inaczej. Nie nawoływał do powrotu do przeszłości, ale do powrotu do Istoty. Postawił w centrum Jezusa Chrystusa, przypominając, że to On jest początkiem i końcem wszystkiego. I być może właśnie tego nam najbardziej brakowało – nie nowości, nie reformy, lecz odnalezienia na nowo sedna.

„Chrystus idzie przed nami. Świat potrzebuje Jego światła”.

Te słowa Leona XIV nie były ani politycznym manifestem, ani pustym gestem. Były proste, a zarazem głębokie. Wydobywała się z nich chrystocentryczna duchowość, która od razu wyznaczyła kierunek jego pontyfikatu. Jak zobaczymy na kartach tej książki, chrystocentryczność jest kluczowym elementem duchowości Roberta Prevosta co najmniej od czasów seminaryjnych. Jego pierwsze słowa po wyborze nie były przypadkiem, ale punktem kulminacyjnym postawy dojrzewającej od najmłodszych lat. Leon XIV nie zaciera granic ani nie stara się przypodobać wszystkim. Zamiast tego wskazuje jednoznacznie: centrum Kościoła, centrum naszej wiary, centrum ludzkiej historii to Chrystus.

„Chrystus idzie przed nami” – to echo starochrześcijańskiego wyznania wiary, że Jezus jest Pasterzem, który prowadzi swój lud przez mroki świata ku światłu Ojca. Już w tych pierwszych słowach papież Leon pokazał, że nie chce być liderem czy przywódcą politycznym, ale uczniem i sługą Jezusa. Wskazuje na Chrystusa jako na jedynego Pośrednika, który może dotknąć serc ludzi i przemieniać świat. Leon XIV po swoim wyborze wielokrotnie podkreślał, jak wielką wagę ma dla niego fakt, że pierwsza niedziela, którą przeżywał jako papież, była Niedzielą Dobrego Pasterza. „Myślę o Dobrym Pasterzu, szczególnie w tę niedzielę, która ma tak wielkie znaczenie w okresie wielkanocnym. W chwili, gdy świętujemy początek tej nowej misji posługi, do której wezwał mnie Kościół, nie ma lepszego wzoru niż sam Jezus Chrystus – Ten, któremu oddajemy nasze życie i na którym całkowicie polegamy. Jezus Chrystus, którego naśladujemy – On jest Dobrym Pasterzem, On daje nam życie: jest drogą, prawdą i życiem. Dlatego z radością świętujemy ten dzień” – powiedział papież Leon XIV w czwarty dzień swojego pontyfikatu podczas porannej Mszy świętej w Grotach Watykańskich przy grobie św. Piotra.

W kolejnych dniach jego wypowiedzi tylko potwierdzały ten kierunek. W przemówieniu do Kolegium Kardynalskiego Leon XIV powiedział: „Nie mamy nic, czego nie otrzymaliśmy. Wszystko, czym jesteśmy jako Kościół, ma swój początek w Chrystusie i wszystko ku Niemu zmierza”. W tym duchu należy odczytać jego wezwanie do budowania mostów – nie jako wyraz humanizmu bez Boga, broń Boże nie jako puste hasło polityczne (dobrze znane przecież i z polskiej rzeczywistości), ale jako konkretną propozycję wypływającą z teologii Wcielenia.

Chrystus jest Mostem. Sam o sobie powiedział: „Ja jestem drogą, prawdą i życiem” (J 14,6). Jezus nie przynosi tylko prawdy, On nią jest. Nie wskazuje jedynie na życie wieczne, On sam jest życiem. Most, o którym mówi papież Leon, nie jest konstrukcją zbudowaną przez człowieka – to sam Chrystus Jezus, który swoim wcieleniem połączył niebo z ziemią, Boga z człowiekiem, świętość z grzesznością. I dlatego wszelki dialog, wszelkie spotkanie, o których mówi papież, mają sens tylko wtedy, gdy opierają się na Tym, który jest Słowem – wiecznym Logosem.

Leon XIV zaprasza nas nie tylko do tego, by patrzeć na Chrystusa, ale także, by iść za Nim. To papież, który chce Kościoła uczniów, a nie tylko instytucji. Chce wspólnoty, która nie szuka kompromisu ze światem, ale głosi światło Chrystusa także w mroku. W tym duchu jego wezwanie do jedności nie jest hasłem socjologicznym. To echo modlitwy Jezusa z Wieczernika: „aby wszyscy byli jedno” (J 17,21). I to także echo słów św. Augustyna, wielkiego mistrza Roberta Francisa Prevosta, obecnego papieża i bohatera tej książki. Nieprzypadkowo znalazły się one w jego zawołaniu biskupim, a obecnie w jego herbie papieskim.

Herb papieża Leona XIV tworzy ukośnie podzielona tarcza, która niesie głęboką symbolikę. W górnej części, na błękitnym tle, widnieje biała lilia – znak czystości i oddania Matce Bożej. Dolna część, jaśniejsza, nawiązuje do duchowości św. Augustyna. Przedstawia zamkniętą księgę, na której spoczywa serce przeszyte strzałą – symbol nawrócenia i wewnętrznego poruszenia, którego św. Augustyn doświadczył, pisząc: Vulnerasti cor meum verbo tuo – „Przeszyłeś moje serce swoim słowem”.