Dlaczego czcimy Świętą Rodzinę? Rozważanie na jej święto
Barokowy konterfekt Świętej Rodziny z sanktuarium św. Józefa w Kaliszu. Fot. Adam Bujak z albumu "Święta Rodzina", wyd. Biały Kruk W narracji czterech Ewangelii kanonicznych o męce, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa pojawiają się nawiązania do obecności Maryi i Jej roli w dziele zbawienia, nie ma natomiast żadnych wzmianek o Świętej Rodzinie. To samo dotyczy opowiadania o początkach i rozwoju Kościoła, zawartego na kartach Dziejów Apostolskich. W centrum wiary chrześcijańskiej znajduje się Jezus Chrystus i dopiero z czasem w tej chrystologicznej perspektywie skieruje się ona najpierw ku Maryi, Matce Jezusa, a następnie ku Józefowi, Jego przybranemu ojcu i opiekunowi.
Udziałowi Maryi w dziele zbawienia poświęcono wiele miejsca podczas obrad Soboru Efeskiego, który odbył się w 431 r. Zakończyło je ogłoszenie prawdy o Maryi jako Świętej Bożej Rodzicielce (Bogarodzicy). Kult św. Józefa pojawił się w Kościele stosunkowo późno, to znaczy w okresie średniowiecza. Zapoczątkowali go karmelici, a od XVI w. krzewiła go św. Teresa z Avili oraz jezuici. Od drugiej połowy XVII w. głównym miejscem tego kultu w Polsce jest sanktuarium św. Józefa w Kaliszu. Znajduje się w nim obraz przedstawiający Świętą Rodzinę w scenie powrotu do Nazaretu po odnalezieniu dwunastoletniego Jezusa w świątyni jerozolimskiej. Nad postacią małego Jezusa, między Maryją a Józefem, unosi się gołębica symbolizująca Ducha Świętego, a także Bóg Ojciec z rozpostartymi ramionami oraz napis: „Idźcie do Józefa”. W ten sposób kult św. Józefa nawiązuje do opisanej na kartach starotestamentowej Księgi Rodzaju postaci Józefa egipskiego, syna Jakuba/Izraela, który ocalił Egipt i własną rodzinę przed skutkami głodu.
Narodziny i rozwój kultu Świętej Rodziny były związane z chrześcijańską wizją i praktyką życia małżeńskiego i rodzinnego. Pierwsze świadectwa takiego spojrzenia znajdujemy w nauczaniu św. Augustyna (354–430), który zachęcał wiernych do naśladowania życia Świętej Rodziny. Wątek ten podejmowali następnie inni nauczyciele wiary i głosiciele Ewangelii. W miarę jak wraz z postępującą ewangelizacją Europy rodzina stawała się coraz mocniejszym spoiwem życia społecznego, wzór świętej Rodziny z Nazaretu utwierdzał wiernych we wzajemnej wierności i płodnej miłości.
Pierwsze świadectwa rozwijającego się kultu Świętej Rodziny wiążą się z nauczaniem św. Tomasza z Akwinu (1225–1274), który podkreślał więzi łączące Jezusa z Jego najbliższymi – Maryją i Józefem. Pobożność ta wyraziła się w anonimowych Meditationes vitae Christi oraz innych pobożnych medytacjach i rozważaniach. W XV w. powstało określenie Trinitas terrestris, „Trójca ziemska”. Ilustrująca je ikonografia przedstawiała Jezusa między Józefem a Maryją poniżej wyobrażenia Trójcy Świętej – Ojca, Syna i Ducha Świętego. Spojrzenie to znalazło wyraz w słynnym obrazie Dwie Trójce, który w latach 1675–1682 namalował Bartolomé Murillo. Wielkim propagatorem tego ujęcia był św. Franciszek Salezy (1567–1622). Jednak już wcześniej św. Bernardyn ze Sieny (1380–1444), kaznodzieja ludowy i teolog będący wielkim czcicielem Imienia Jezus i Najświętszej Maryi Panny, zastąpił określenie „Trójca ziemska” terminem „Święta Rodzina”. I to ten ostatni termin od XVIII w. zadomowił się w teologii i pobożności katolickiej.
Nie bez znaczenia dla okrzepnięcia kultu Świętej Rodziny były dwie okoliczności. Pierwszą z nich była pobożność zrodzona w kontekście Domku Loretańskiego i jego oddziaływania na wiarę. Kiedy w 1291 r. krzyżowcy zostali wyparci z Palestyny, zamożna rodzina kupiecka o nazwisku de Angeli uchroniła przed zniszczeniem trzy ściany domu czczonego w Nazarecie. Został on najpierw przewieziony drogą morską do Chorwacji, a potem do Recanati, i stamtąd do Loreto we Włoszech. Z czasem pojawiła się tradycja o cudownym przeniesieniu go przez aniołów. Początkowo Domek umieszczono w niewielkim kościele, lecz w drugiej połowie XV w. rozpoczęto budowę niezwykle okazałej bazyliki, istniejącej do dzisiaj. Pod jej kopułą umieszczono Święty Domek, do którego dobudowano czwartą ścianę, pokrytą marmurem. Wkrótce ułożono i zaczęto odmawiać litanię do Matki Bożej, która w całym świecie katolickim przyjęła się jako Litania loretańska. W ołtarzu głównym umieszczona jest cudowna figura Matki Bożej, przyodziana w dalmatykę. Szata ta okrywa postacie Maryi i Jezusa. Kopie Świętego Domku znajdują się w różnych miejscach świata. Najwięcej jest ich w Czechach, natomiast w Polsce mamy taką kopię w Loreto, niedaleko Wyszkowa na Mazowszu.
Drugą okolicznością sprzyjającą kultowi Świętej Rodziny są szopki bożonarodzeniowe. Początki tego zwyczaju sięgają roku 1223, kiedy św. Franciszek z Asyżu w żywych obrazach ukazał w Greccio Boże Narodzenie, wykorzystując naturalną scenerię i żywe zwierzęta. Zwyczaj stopniowo przyjmował się w kościołach i kaplicach Europy i rozszerzył się na cały świat. Coroczne wyobrażenia Maryi z Dzieciąt kiem oraz św. Józefa animowały pobożność i wyobraźnię wiernych, rodząc większą cześć dla Świętej Rodziny. Szczególną odmianę szopki bożonarodzeniowej stanowi szopka neapolitańska, popularna również w Polsce. Oprócz Świętej Rodziny umieszcza się w niej postaci świętych, a nawet ważne postacie historyczne oraz współczesne osobistości życia społecznego i kościelnego.
Poczynając od XV w., kult Świętej Rodziny rozchodził się coraz szerzej, przede wszystkim na obszarze Włoch, Francji i Polski, po czym dotarł także do Kanady i innych rejonów Nowego Świata. W 1665 r. papież Aleksander VII wydał pozwolenie na liturgiczne wspomnienie Świętej Rodziny w drugą niedzielę po Objawieniu Pańskim, przypadającą w połowie stycznia, ale później zostało przeniesione na drugą niedzielę po Wielkanocy. Liturgiczne święto Świętej Rodziny – Jezusa, Maryi i Józefa – ustanowił w 1892 r. papież Leon XIII, wyznaczając je na niedzielę w oktawie Objawienia Pańskiego. Jan XXIII rozszerzył je na cały Kościół powszechny. Obecny termin święta ustalił w 1969 r. Paweł VI, przenosząc je na niedzielę w oktawie Bożego Narodzenia.
W XVIII w. zapoczątkowano nadawanie wezwania Świętej Rodziny kościołom, kaplicom i ołtarzom. Ponadto zaczęły je przyjmować zgromadzenia zakonne męskie i żeńskie oraz bractwa, czyli wspólnoty krzewiące kult Świętej Rodziny i propagujące modlitwę w intencji rodzin. W Polsce wezwanie to nosi około 60 parafii oraz dwa sanktuaria, w których Święta Rodzina cieszy się szczególną czcią wiernych: Matki Bożej Świętorodzinnej w Studziannie w Łódzkiem oraz Najświętszej Rodziny w Krakowie-Nowym Bieżanowie. To ostatnie zostało utworzone w 1983 r. jako wotum za troskę Kościoła i Jana Pawła II o człowieka, małżeństwo i rodzinę. W obu sanktuariach odbywają się modlitwy w intencji rodzin oraz spotkania formacyjne i są one licznie nawiedzane przez pielgrzymów.
Ogromne zasługi dla ożywienia i wzmocnienia kultu Świętej Rodziny położył kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Tysiąclecia. Z jego inicjatywy we współpracy z Marią Okońską i Marią Wantowską powstał w 1952 r. ruch apostolski o nazwie Rodzina Rodzin. Nawiązania do Świętej Rodziny pojawiały się wielokrotnie w kontekście Wielkiej Nowenny przygotowującej naród do obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski i w trakcie millenijnych obchodów w różnych polskich miastach. Duże znaczenie miał List pasterski biskupów polskich na uroczystość Świętej Rodziny w ósmym Roku Wielkiej Nowenny o polskiej rodzinie katolickiej. Rodzina z Nazaretu została w nim ukazana jako wzór relacji w rodzinie żyjącej zgodnie z wolą Bożą, kierującej się wzajemnym szacunkiem i miłością oraz oddanej modlitwie i starannemu wychowaniu dzieci. W tym duchu odbyła się również jubileuszowa peregrynacja wizerunku Matki Bożej Jasnogórskiej do wszystkich diecezji, parafii i katolickich rodzin w Polsce, połączona z przekazaniem okolicznościowego błogosławieństwa.
Kult Świętej Rodziny otrzymał nowy, mocny impuls za pontyfikatu ostatnich trzech papieży: Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka. Niezwykle ważną inicjatywą są obejmujące cały Kościół, czy też Kościoły lokalne, inicjatywy promujące zawsze aktualną potrzebę świętości małżeństwa i życia rodzinnego. Spośród wielu takich inicjatyw w Kościele powszechnym można wymienić Rok Rodziny (1994), Dzień Rodziny w Roku Wiary (2013), synod biskupów o rodzinie (2014) oraz synod biskupów poświęcony powołaniu i misji rodziny w Kościele i świecie (2018).
Ks. prof. Waldemar Chrostowski
*
Powyższy fragment pochodzi z albumu "Święta Rodzina" ks. prof. Waldemara Chrostowskiego i Adama Bujaka, wyd. Biały Kruk.
Święta Rodzina
W czasach, kiedy rodzina przeżywa swój największy w dziejach kryzys, gdy jest zewsząd brutalnie atakowana przez nowe ateistyczne trendy i ideologie, najlepszą jej obroną jest przedstawienie pewnego – niezachwianego – wzoru wiary, nadziei i pokoju. Wzorem tym była, jest i bez wątpienia pozostanie dla kolejnych pokoleń matek, ojców i dzieci – Święta Rodzina z Nazaretu.
Zapraszamy do naszej Księgarni Internetowej po publikacje pozwalające pogłębić naszą wiarę:
W co wierzą katolicy
Wokół wiary katolickiej narosło ostatnio sporo nieporozumień. Przyczyną tego stanu są przeważnie przekazy medialne, wprowadzające swoich odbiorców w błąd dowolnymi interpretacjami nie tylko nauki Kościoła, ale także Pisma Świętego. Znany amerykański teolog katolicki, wykładowca uniwersytecki, autor kilkudziesięciu poczytnych książek Karl Keating (ur. 1950) objaśnia w tej książce 52 najczęstsze pomyłki związane z rozumieniem wiary katolickiej.
Dekalog
Dziesięć Bożych Przykazań odmieniło świat, wprowadziło ład w stosunkach między ludźmi i przygotowywało człowieka na przyjście Chrystusa. Zna je niby każdy – ale czy na pewno wszystkie? Czy je rozumie? Jak np. pogodzić polecenie „nie zabijaj” z karą śmierci? Dlaczego jako dzień święty święcimy niedzielę, a nie szabat? Czy przykazań naprawdę jest dziesięć? Pytań wokół Dekalogu wiele.
Ojcze Nasz. Dzieje i przesłanie Modlitwy Pańskiej
Odmawialiśmy „Ojcze nasz” tysiące razy, od dziecka znamy na pamięć treść tej modlitwy – ale czy naprawdę dobrze ją rozumiemy? To pytanie staje się szczególnie aktualne w obliczu nowego tłumaczenia szóstej prośby Modlitwy Pańskiej: „i nie wódź nas na pokuszenie”. Bóg nas ani nie kusi, ani nie przywodzi do złego – taka wykładnia chyba nikomu wierzącemu nie przychodziła do głowy.
Nauczanie wolnego narodu. Wyd. II 2024
Na progu transformacji ustrojowej, podczas pielgrzymki do Ojczyzny w 1991 r., Papież dobitnie zwracał uwagę, że prawdy Dekalogu są fundamentalne, że jedynie za nimi należy podążać, a nie ulegać fascynacji bardzo szkodliwymi nowinkami światopoglądowymi.
Potęga nawrócenia
Wybitny pisarz i naukowiec prof. Wojciech Roszkowski przedstawia w swej kolejnej książce 81 niewiarygodnych historii życiowych ludzi, którzy będąc bardzo daleko od Boga, w ten czy inny sposób znaleźli jednak drogę do Niego. I tak na przykład poznamy mordercę i gwałciciela, który po dziesięcioleciach więzienia i pokuty odnalazł w sobie wiarę, a żywota dokonał w klasztorze.
Tajemnica opuszczenia Łodzi Piotrowej. Życie Benedykta XVI
Benedykt XVI należał do największych w dziejach papieży – przyjaciół Rzeczypospolitej, co zostało w tej książce mocno zaakcentowane. Autorka, znana z wielu książek i artykułów m.in. upamiętniających św. Jana Pawła II, przedstawia tu wszakże całe życie Josepha Ratzingera. Poznajemy jego bawarskie korzenie, brnąc także przez ponure czasy hitlerowskiego reżimu.
AUDIOBOOK Dzienniczek św. Siostry Faustyny - czytany przez Halinę Łabonarską
„Dzienniczek” św. Siostry Faustyny to najczęściej tłumaczone polskie dzieło na świecie, ale przede wszystkim to perełka literatury mistycznej. Jest to lektura, która człowieka autentycznie zmienia i dotyka w samej duszy. Bóg każdemu z nas pokazuje drogę do świętości, ale z Siostrą Faustyną obcował bezpośrednio i bezpośrednio do niej przemawiał.
Komentarze (0)
Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników serwisu. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za ich treść. Wpisy są moderowane przed dodaniem.