Święci Papieże. Kanonizacja Jana Pawła II i Jana XXIII

1. Jolanta Sosnowska: Wiodła ich Ewangelia

2. Jolanta Sosnowska: Św. Jan XXIII (1958-63)

3. Jolanta Sosnowska: Św. Jan Paweł II (1978-2005)

4. Ks. prałat Sławomir Oder: Czuł się kochany przez Boga

5. Papież Franciszek: Dziękuję narodowi polskiemu i Kościołowi w Polsce za dar Jana Pawła II

6. S. Adele Labianca: Położyli relikwię na ranach Cateriny

7. Floribeth Mora Díaz: Jan Paweł II powiedział mi: "Wstań i nie bój się!"

8. Joaquín Navarro-Valls: Potrafił stanąć w obecności Pana i wówczas nie liczył się czas

9. Kard. Stanisław Dziwisz: Cierpienie towarzyszyło mu od początku życia

10. Kard. Loris Capovilla: Tak trudno być prawdziwym chrześcijaninem

11. Papież Franciszek: Chciałby zostać zapamiętany jako papież rodziny

12. Kard. Angelo Comastri: Cóż za wiara, cóż za siła, cóż za heroizm!

13. Kard. Stanisław Dziwisz: Święty Jan Paweł II błogosławi z wysoka Polsce, Italii i całemu światu

Wiodła ich Ewangelia

"Święci nie przemijają. Święci żyją świętymi i pragną świętości. Święci wołają o świętość" - mówił Jan Paweł II podczas homilii w Starym Sączu w 1999 r. W przemówieniu zaś 14 maja 2004 r. przypominał: "Każdy członek Kościoła jest pielgrzymem na drodze osobistego uświęcenia. Poprzez chrzest człowiek uzyskuje dostęp do świętości samego Boga, zostaje wszczepiony w Ciało Chrystusa i staje się świątynią Ducha Świętego. Jednakże świętość to nie tylko dar, ale również zadanie, które wypływa z wiary i stanowi jej istotny element, który kształtuje całe życie chrześcijanina". Jan Paweł II wypełnił to zadanie w stopniu heroicznym. Jego święte życie, a na końcu cierpienie i śmierć rozgrywały się na oczach świata. Nic więc dziwnego, że zgromadzona 8 kwietnia 2005 r. na jego pogrzebie kilkumilionowa rzesza wiernych z całego świata wołała długo i donośnie: Santo subito! Święty natychmiast! Domagano się, by zaraz, nawet bez procesu kanonizacyjnego został wyniesiony na ołtarze. Czciciele Jana Pawła II prawdopodobnie nie zdawali sobie wcale sprawy, że nawiązują tym samym do najdawniejszych czasów pierwszych chrześcijan, którzy w ten właśnie spontaniczny sposób wyrażali swoje przekonanie o świętości zmarłej osoby.

Kanonizacje na przestrzeni wieków

W pierwszych wiekach chrześcijaństwa, kiedy wyznawcy Chrystusa byli prześladowani, nie było podziału na błogosławionych i świętych, nie było też oddzielnych dwóch procesów, tak jak dzisiaj. Początkowo kult danej osoby rozwijał się wśród wiernych spontanicznie, nieco później, aby zapobiec różnym nadużyciom, lokalny kult osoby uważanej za świętą zatwierdzany był przez biskupa danego miejsca w formie aktu prawnego, a potem rozszerzał się na cały Kościół. Kult rozwijał się w tamtych czasach nad grobami męczenników, gdzie zanoszono do Boga modlitwy za ich pośrednictwem i sprawowano Msze św., szczególnie w rocznice śmierci. Ks. dr Bronisław Czaplicki, historyk Kościoła pisze: "Kiedy skończyło się prześladowanie chrześcijan, zaczęły powstawać nowe formy kultu męczenników, takie jak: budowa kościoła w miejscu, gdzie znajdował się grób, czytanie w czasie liturgii aktów (opisów) męczeństwa, modlitwa o wstawiennictwo męczenników, pielgrzymowanie do grobu, bogata literatura hagiograficzna - opisy męczeństwa i cudów. (…) Stopniowo rodził się też kult wyznawców (biskupów, dziewic, ascetów, pustelników). Powstawały również ich żywoty i opisy cudów. Wyznawcy, tak jak męczennicy, byli 'kanonizowani' przez wspólnotę. 'Kanonizacje' te odbywały się poprzez aklamację. Grób wyznawcy stawał się jednocześnie miejscem oddawania mu czci. Nie było tu specjalnych procedur, a imiona męczenników i wyznawców umieszczano w kalendarzach. W ten sposób pierwszych 'kanonizacji' dokonywał lud w obecności i za zgodą duchowieństwa (biskupa).
Z biegiem czasu pojawił się obyczaj przenoszenia relikwii. Jako że istniało wiele miejsc kultu, lokalna hierarchia stopniowo wiązała kult liturgiczny z procedurą przeniesienia (translatio) lub podniesienia (elevatio) relikwii. Powstała konieczność umieszczenia ich w jakimś najbardziej godnym miejscu, najczęściej w kościele. Często doczesne szczątki świętego chowano ponownie w specjalnym sarkofagu umieszczonym pod ołtarzem. Taki zwyczaj panował prawie przez całe średniowiecze i był uznawany za kanonizację. Począwszy od X w. należało uzyskać zgodę papieża na przeniesienie relikwii, jednak nie wszędzie. Zdarzały się też przeniesienia z polecenia miejscowego biskupa. Chociaż przy 'kanonizacji' metodą 'translacji' nie było określonej procedury jej przeprowadzania, nie znaczy to, że nie stawiano tu żadnych wymagań. Konieczne było, aby kandydat był czczony przez lud i by jego cuda były powszechnie znane" (http://pl.catholicmartyrs.org).
Większość pierwszych papieży czasów prześladowań chrześcijan, począwszy od św. Piotra, oddała swe życie za Chrystusa. Grzebani byli w rzymskich katakumbach w pobliżu via Appia i odbierali cześć należną męczennikom. Jednak nie tylko męczeństwo było od czasów wczesnochrześcijańskich atrybutem świętości. Na miano świętego można było zasłużyć także poprzez świątobliwe, naznaczone łaską Bożą życie. Dopiero od X w. zaczął rodzić się zwyczaj zwracania się przez biskupów do papieża o potwierdzenie decyzji o kulcie. Wreszcie papież Aleksander III mocą dekretu Audivimus z 1171 r. zastrzegł dla Stolicy Apostolskiej prawo udzielania zezwolenia na zatwierdzanie kultu publicznego.
Trudno dziś ustalić, która kanonizacja z udziałem papieża była pierwsza w historii Kościoła. Przypuszcza się, że być może podczas ogłoszenia świętym naszego biskupa i męczennika Wojciecha w 999 r. obecny był Sylwester II. Wiadomo na pewno, że św. Stanisław ze Szczepanowa, patron Polski został kanonizowany 8 września 1253 r. w Asyżu w bazylice św. Franciszka przez papieża Innocentego IV. W międzyczasie doszło już do różnych uregulowań. W 1146 r. Eugeniusz III, przy okazji kanonizacji cesarza Henryka II, zastrzegł prawo kanonizacji wyłącznie dla papieży, co potwierdził Aleksander III w 1172 r. oraz w 1215 r. IV Sobór Laterański. Papież Grzegorz IX w 1234 r. włączył te przepisy do prawa kanonicznego, podporządkowując dokonywanie kanonizacji kompetencji papieży.
Papież Sykstus V mocą konstytucji apostolskiej Immensa Dei ustanowił w 1588 r. Kongregację ds. Świętych Obrzędów i Ceremonii, powierzając jej jednocześnie sprawy kanonizacyjne. Z kolei Urban VIII trzema aktami prawnymi z lat 1625-34 wprowadził ścisłe rozróżnienie między postępowaniem beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym oraz zabronił szerzenia czci tych, którzy nie zostali oficjalnie beatyfikowani czy kanonizowani. Dopuszczał co prawda istniejący już kult dawniejszych świętych, ale po uprzednim przeprowadzeniu procesu dowodowego. Przyspieszył jednak procedurę sankcjonowania dawnego kultu. Przepisy te, których celem było obostrzenie, uzupełnił Benedykt XIV w 1741 r., precyzując, że w trakcie procesu powinno zostać udowodnione męczeństwo albo heroiczność cnót. Zarówno do beatyfikacji, jak i kanonizacji wymagane były wówczas cztery cuda. Papież ten wprowadził też rozróżnienie spraw dawnych i nowych. W sprawach dawnych w kwestii dowodzenia należało odnosić się do dokumentów, zaś w nowych dowodem mogły być zeznania świadków. Paweł VI na mocy motu proprio Gi? da qualche tempo z 1969 r. przeprowadził reformę postępowania kanonizacyjnego, a także ustanowił Kongregację Spraw Kanonizacyjnych oraz Kongregację Kultu Bożego, które powstały w miejsce istniejącej do tej pory Kongregacji Obrzędów. Wtedy też kult niektórych dawnych papieży został zweryfikowany. Obecnie obowiązują procedury ustalone przez Jana Pawła II konstytucją apostolską Divinus perfectionis Magister z 25 stycznia 1983 r. oraz aktami wykonawczymi Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Polski Papież chciał pozbawić postępowania kanonizacyjne i beatyfikacyjne zbytniego formalizmu, ułatwił więc procedury, zwiększył zaangażowanie biskupów w procesy odbywające się na etapie diecezjalnym, na który przerzucona została znaczna część prac badawczych. W Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych utworzono specjalne Kolegium Relatorów, którego rolą stała się dbałość o poziom naukowy prowadzonych spraw. Obecnie postępowanie obejmuje trzy fazy. Dochodzenie diecezjalne odbywa się w miejscu śmierci Sługi Bożego, a odpowiada za nie właściwy ordynariusz. Celem jest zebranie wstępnych informacji, jako środki dowodowe służą dokumenty, opinie biegłych, zeznania świadków, oględziny sądowe. Może być też prowadzony proces rogatoryjny (pomocniczy), jak było to np. w przypadku procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II, który prowadzony był w diecezji Rzym, gdzie papież zmarł, ale także w Krakowie. Drugi etap - postępowanie w Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych - jest trzystopniowy: przestudiowanie materiałów nadesłanych z diecezji oraz ich historyczna weryfikacja, dyskusje w gronie teologów i wreszcie głosowanie merytoryczne; wszystko to kończy się wydaniem tzw. positio. Dokument ten w trzecim etapie procesu poddawany jest osądowi konsultorów historyków. Ostateczny merytoryczny osąd należy do promotora wiary i konsultora teologów. Jeśli jest on pozytywny wobec męczeństwa lub heroiczności cnót kandydata na ołtarze, sprawa skierowana zostaje pod obrady kardynałów i biskupów z Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych - każdy wyraża swoją opinię. Ostatnie słowo zawsze należy do papieża. Jeśli zaaprobuje on heroiczność cnót lub męczeństwo, sporządzany jest stosowny dekret. Po nim należy jeszcze przeprowadzić dowód cudu, który dokonał się za wstawiennictwem Sługi Bożego i wtedy następuje beatyfikacja.
Proces kanonizacyjny to kontynuacja procesu beatyfikacyjnego, a do kanonizacji także potrzebny jest cud. W przypadku bł. Jana XXIII papież Franciszek odstąpił w 2013 r. od tego wymogu. Obrzędu kanonizacji dokonuje papież. Wpisanie do rejestru świętych oznacza, że osoba taka uznana została za godną kultu publicznego w całym Kościele.
Jan Paweł II miał szczególny stosunek do świętości i świętych, o czym świadczy wymownie fakt, że za jego długiego pontyfikatu ogłoszona została największa liczba błogosławionych i świętych. Dokonał 142 beatyfikacji i 50 kanonizacji, wynosząc do chwały ołtarzy 1322 Sług Bożych i ogłaszając 476 nowych świętych. Widział w nich żywe i prawdziwe wzorce do naśladowania w świecie zdominowanym przez fałszywych idoli i proroków oraz pseudoautorytety wiodące ludzi na piekielne manowce.

Pierwszy papież (ok. 33 - ok. 64)

Św. Piotr pochodził z Betsaidy Galilejskiej. Urodził się jako Szymon (Sime?n), syn Jana (Jony). Zanim powołał go Jezus, był żonatym rybakiem, który wraz ze swoim bratem Andrzejem oraz z rodziną Zebedeusza (ojciec późniejszych apostołów Jakuba i Jana) łowił ryby w pobliżu Kafarnaum. Św. Marek pisze: "Przechodząc obok Jeziora Galilejskiego, ujrzał Szymona i brata Szymonowego, Andrzeja, jak zarzucali sieć w jezioro; byli bowiem rybakami. I rzekł do nich Jezus: 'Pójdźcie za Mną, a sprawię, że się staniecie rybakami ludzi'. A natychmiast porzuciwszy sieci, poszli za Nim" (Mk 1, 16-18).
Św. Piotr został powołany przez Chrystusa jako jeden z czterech pierwszych Jego uczniów. Apostoł był człowiekiem zdecydowanym, uczciwym, oddanym, choć niecierpliwym i impulsywnym. Jak pisze o nim Benedykt XVI, "szczerze interesował się religią, żywe było w nim pragnienie Boga - pragnął, by Bóg ingerował w sprawy świata. Pragnienie to skłoniło go do udania się z bratem aż do Judei, aby słuchać nauczania Jana Chrzciciela". Pan Jezus postawił go na czele wybranych przez siebie Dwunastu. Odtąd dawny Szymon został Piotrem - Petros, od "kamień", "skała", który jest greckim tłumaczeniem aramejskiego imienia Kefas. Otrzymał bowiem od Chrystusa szczególną misję do spełnienia, którą tak opisuje ewangelista Mateusz: "Gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał swych uczniów: 'Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?'. A oni odpowiedzieli: 'Jedni za Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za Jeremiasza albo za jednego z proroków'. Jezus zapytał ich: 'A wy za kogo Mnie uważacie?'. Odpowiedział Szymon Piotr: 'Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego'. Na to Jezus mu rzekł: 'Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie'" (M 16, 13-19).
Szymon nazwany Piotrem poszedł za Jezusem, ucząc się podczas tej drogi, co naprawdę znaczy iść za Mesjaszem. Był świadkiem Przemienienia, wielu cudów, w tym rozmnożenia chleba, słuchał Jezusowego nauczania. Nie zawsze wszystko rozumiał, bo nie wszystkie gesty i słowa Pana Jezusa odpowiadały jego wyobrażeniu o Synu Bożym. Uczestniczył w Ostatniej Wieczerzy, był świadkiem pojmania, skazania i ukrzyżowania Chrystusa. W decydującej chwili trzykrotnie zaparł się swego Pana i Mistrza, a potem gorzko zapłakał. Chrystus przebaczył mu. Po Wniebowstąpieniu Pana Jezusa św. Piotr stał się płomiennym kaznodzieją i misjonarzem. Znał język grecki, co wówczas bardzo ułatwiało kontakt ze światem. Na początku działał na terenie Palestyny, potem udał się do Azji Mniejszej (dzisiejsza Turcja), gdzie zaszczepił chrześcijaństwo i wreszcie do Rzymu, gdzie spędził być może nawet ćwierć wieku. Jest autorem dwóch listów, które powstały pod koniec jego życia. Zmarł śmiercią męczeńską na krzyżu w 64 lub 67 r. w czasach prześladowań chrześcijan za cesarza Nerona, w rzymskim cyrku Nerona. Na własną prośbę został ukrzyżowany głową w dół, ponieważ nie czuł się godny umrzeć w takiej pozycji, jak jego Pan, Jezus Chrystus. Na jego grobie wzniesiona została dzisiejsza Bazylika św. Piotra.

Święci następcy Piotra

Dysponujemy dziś pełnym wykazem papieży, wśród których wielu zasłużyło na tytuł świętego lub błogosławionego. Nie po wszystkich pozostał ślad w historycznych źródłach czy przekazach, pamięć o niektórych utrwaliły jedynie legendy. Także okres pełnienia papieskiej posługi w przypadku pierwszych następców św. Piotra nie zawsze jest możliwy do dokładnego ustalenia, występują tu bowiem nieraz duże rozbieżności. Przedstawiamy poniżej wykaz świętych i błogosławionych papieży, opatrzony najważniejszymi informacjami dotyczącymi ich życia, o ile są znane.
św. Linus z Tuscii, 67 (64)-76, męczennik
św. Anaklet lub Klet, 76-88, męczennik
św. Klemens I, 88-97, przyjął chrzest z rąk św. Piotra, zlecił siedmiu notariuszom w rzymskich dzielnicach zbieranie, spisywanie i archiwizowanie danych o męczennikach, prawdopodobnie męczennik
św. Ewaryst, 97-105, męczennik, być może Grek z pochodzenia
św. Aleksander I, 105-115
św. Sykstus I, 115-125, męczennik
św. Telesfor, 125-136, najprawdopodobniej Grek, męczennik podczas prześladowań Hadriana
św. Hygin, 136-140, Ateńczyk, prawdopodobnie męczennik
św. Pius I, 140-155, zdecydowanie walczył z gnostykami
św. Anicet, 155-166
św. Soter, 166-175, wg niektórych źródeł spoczął obok św. Piotra, od 1969 r. całkowicie ograniczono jego kult
św. Eleuteriusz, 175-189, Grek z pochodzenia, diakon papieża Aniceta, za jego pontyfikatu chrześcijanie cieszyli się względnym spokojem
św. Wiktor I, 189-199, być może pochodził z Afryki, uchodził za niestrudzonego, a nawet surowego papieża
św. Zefiryn, 198/199-217, panował w czasach prześladowań chrześcijan przez cesarza Aleksandra Sewera, nic nie wiadomo o miejscu jego wiecznego spoczynku
św. Kalikst I, 217-222, był niewolnikiem pewnego chrześcijanina, później diakonem papieża Zefiryna i zajmował się administracją nekropoliami chrześcijan przy via Appia, dziś nazywanymi Katakumbami św. Kaliksta; jako papież ofiarnie zwalczał herezję, za jego czasów miała miejsce pierwsza schizma w Kościele, nie wiadomo, czy był męczennikiem
św. Urban I, 222-230, był Rzymianinem
św. Poncjan, 230-235, sprawował posługę w czasie prześladowania chrześcijan przez cesarza Maksymiliana Traka, przez którego został wypędzony na Sardynię, gdzie przymusowo ciężko pracował w kamieniołomach i z tego powodu czczony był jako męczennik, zmarł w 236 r.
św. Anterus, 235-236, prawdopodobnie Grek z pochodzenia
św. Fabian, 236-250, męczennik, umocnił Kościół rzymski i złagodził prześladowania, podzielił Rzym na siedem diakonii; został ścięty w czasie prześladowań za cesarza Decjusza
św. Korneliusz, 251-253, został skazany na wygnanie przez cesarza Gallusa, zmarł w Civitavecchia koło Rzymu; ze względu na wiele upokorzeń, których musiał doświadczyć nazywany był męczennikiem
św. Lucjusz I, 253-254, wkrótce po wyborze został wygnany przez Gallusa, podobnie jak jego poprzednik, ale wrócił do Rzymu po śmierci cesarza i sprawował urząd przez osiem miesięcy, a potem zmarł; łagodniej traktował tzw. lapsi, czyli chrześcijan, którzy odeszli od wiary w obawie przed utratą życia
św. Stefan I, 254-257, za jego pontyfikatu rozgorzała kłótnia o ponowny chrzest heretyków (schizmatyków), któremu papież silnie się sprzeciwiał; nie zaakceptowały tego Kościoły w Azji Mniejszej i Afryce, w wyniku czego rozpadły się wspólnoty w Rzymie i Kartaginie
św. Sykstus II, 257-258, z pochodzenia Grek, męczennik, zamordowany podczas sprawowania Mszy św. w Katakumbach św. Kaliksta w czasach prześladowania chrześcijan za cesarza Waleriana
św. Dionizy, 259/260-267/268, Grek z pochodzenia, wybrany następcą Sykstusa II po dwuletnim wakansie; żarliwy obrońca ortodoksji, posługę swą ukierunkował na całkowitą odbudowę i wzmocnienie rozbitego przez prześladowania Kościoła, cieszył się wielkim autorytetem u współczesnych
św. Feliks I, 269-274, jego kult został ograniczony w 1969 r.
św. Eutychian, 275-283, został pochowany w Katakumbach św. Kaliksta
św. Kajus (Gajus), 283-296, na jego pontyfikat przypadł spokojny czas, po którym miały nadejść prześladowania cesarza Dioklecjana
św. Marcelin, 296-304, jego kult został ograniczony w 1969 r.
św. Marceli I, 308-309, został wybrany po kilkuletnim wakansie, spowodowanym prześladowaniami Dioklecjana i kompletnym rozbiciem gminy rzymskiej, najprawdopodobniej odbudował Kościół w Wiecznym Mieście i uporządkował duszpasterstwo; w 1969 r. jego kult został ograniczony
św. Euzebiusz, 309-310, Grek, za jego pontyfikatu spór o ponowne przyjęcie do Kościoła tzw. lapsi; wypędzony z Rzymu przez cesarza Maksencjusza na Sycylię cztery miesiące po wyborze, z tego powodu uważany był za męczennika
św. Melchiades (Milcjades), 311-314, na czas jego pontyfikatu przypadł koniec prześladowania Kościoła i edykt mediolański (313)
św. Sylwester I, 314-335, Rzymianin, sprawował urząd za panowania cesarza Konstantyna Wielkiego
św. Marek, 336, w 1969 r. jego kult został ograniczony
św. Juliusz I, 337-352, w czasie jego pontyfikatu doszło do pierwszej schizmy między Kościołem wschodnim i zachodnim; papież o silnej osobowości, wzniósł w Rzymie liczne kościoły, m.in. Świętych Apostołów oraz Matki Bożej na Zatybrzu, gdzie został pochowany
św. Damazy I, 366-384, Hiszpan, był diakonem papieża Liberiusza, którego został następcą; zwalczał herezje i troszczył się o poprawę moralności duchownych, zlecił swemu sekretarzowi Hieronimowi ponowne przetłumaczenie i opracowanie Pisma Świętego (Wulgata), za jego pontyfikatu edykt cesarza Tedozjusza z 380 r. uznał chrześcijaństwo za oficjalną religię Rzymu; spoczął w rzymskim kościele San Lorenzo in Damaso
św. Syrycjusz, 384-399, był Rzymianinem, jako pierwszy papież zarządził, że zarówno dekrety i pisma będące wyrazem woli papieskiej jak i ogólne ustawy kościelne są wiążące dla osób lub terytoriów; umacniał władzę papieża
św. Anastazy I, 399-401, był Rzymianinem, człowiekiem mądrym i wykształconym
św. Innocenty I, 402-417, za jego pontyfikatu w 410 r. król Wizygotów Alaryk i jego hordy splądrowały Rzym
św. Zozym, 417-418, z pochodzenia Grek, konsekwentnie podkreślał przewagę rzymskiej stolicy biskupiej nad pozostałymi oraz nad całym Kościołem, ściągało to na niego liczne ataki, zwłaszcza Kościoła afrykańskiego
św. Bonifacy I, 418-422, zwalczał pelagianizm
św. Celestyn I, 422-432, wspierał misje i energicznie zwalczał herezje tamtych czasów
św. Sykstus III, 432-440, był Rzymianinem, koncentrował się na zaprowadzeniu i utrzymaniu pokoju w Kościele wschodnim, kazał wznieść bazyliki Matki Bożej Większej i Wawrzyńca oraz dokończyć i ozdobić Baptysterium na Lateranie
św. Leon I (Wielki), 440-461, doktor Kościoła, najwybitniejsza osobowość swoich czasów; przed wyborem był archidiakonem papieża Celestyna, zwalczał pelagianizm i manicheizm, położył wielkie zasługi w obronie praw kościelnych oraz dwoistości natury Chrystusa - boskiej i ludzkiej, co zostało zatwierdzone na soborze chalcedońskim w 451 r., rok później uratował Rzym przed hordami Hunów
św. Hilary, 461-468, pochodził z Sardynii, szczodrze wspierał darowiznami kościoły i klasztory Wiecznego Miasta; mimo że zdecydowanie sprzeciwiał się heretykom, nie mógł zapobiec utworzeniu w Rzymie gminy ariańskiej
św. Symplicjusz, 468-483, zwalczał ariańską herezję, na czas jego pontyfikatu przypadł upadek Imperium Rzymskiego (476)
św. Feliks II (III), 483-492, energiczny i bezkompromisowy, uwolnił się spod wpływu cesarza słowami: "Cesarz jest synem Kościoła, a nie biskupem Kościoła. W sprawach wiary powinien się uczyć, a nie pouczać", spoczął w Bazylice św. Pawła za Murami
św. Gelazy I, 492-496, pochodził z Afryki, prowadził kancelarię Feliksa III, uważany za jednego z najwybitniejszych papieży wczesnego średniowiecza, głosił teorię dwóch władz, wg której władza cesarska podlega władzy papieskiej, znany był z działalności dobroczynnej i troski o biednych, niektóre z formuł mszalnych jego autorstwa przetrwały do dziś
św. Symmach, 498-514, rozpoczął rozbudowę Rzymu, działał w trudnym okresie schizmy, gdy antypapieżem był Wawrzyniec (do 505 r.)
św. Hormizdas, 514-523, za jego pontyfikatu Kościół w Rzymie uznany został przez cesarza za najwyższą władzę mogącą rozstrzygać wszelkie kwestie wiary i nauki Kościoła, poczynił wielkie kroki ku wspólnocie Rzymu z Kościołami Wschodu i patriarchą Konstantynopola
św. Jan I, 523-526, upokorzony przez Teodoryka I, władcę Ostrogotów, który wysłał go z misją do Konstantynopola do Justyniana I, aby ten wycofał edykt przeciw arianom (równałoby się to uznaniu herezji); kiedy papież powrócił bez spodziewanych wieści, Teodoryk aresztował go i uwięził w Rawennie, gdzie Jan I wkrótce zmarł, z powodu cierpień duchowych czczony był jako męczennik
św. Feliks III (IV), 526-530, zasłynął ze skromności i dobroczynności wobec biednych, uznawany za fundatora rzymskiego kościoła św. Kosmy i Damiana
św. Agapit I, 535-536, porządkował sprawy kościelne i walczył z arianami
św. Sylweriusz, 536-537, oskarżony o zdradę i kontakty z Gotami przez wodza bizantyńskiego Belizariusza, najpierw uwięziony, a potem zesłany do Patary (tron Piotrowy zajął wtedy Wigiliusz); gdy Sylweriusz powrócił do Rzymu, ponownie zesłany został na wygnanie, tym razem pod Neapol; czczony jako męczennik z powodu duchowych cierpień
św. Grzegorz I (Wielki), 590-604, doktor i ojciec Kościoła, pochodził ze znanej rzymskiej rodziny senatorskiej, pozyskał Longobardów, Anglów i Hiszpanów dla Kościoła katolickiego, wrażliwy na cierpienia ludzi biednych, słynął z dobroczynności, fundował klasztory; wybitny duszpasterz i teolog, autor dzieł Teologia moralna, Moralia, Dialogi, Liber regulae; jako pierwszy nazwał siebie "sługą sług ­Bożych"
św. Bonifacy IV, 608-615, walczył z pelagianizmem
św. Deusdedit lub Adeodat I, 615-618, pełen miłosierdzia i dobroci, osobiście pielęgnował ofiary zarazy; zanim został papieżem, przez 40 lat przewodził wspólnocie chrześcijan w Rzymie
św. Marcin I, 649-655, naraził się cesarzowi Konstansowi II, potępiając podczas synodu laterańskiego (649) monoteletyzm i starając się o akceptację uchwał soborowych przez Kościoły wschodnie, został najpierw uwięziony (653), a potem wygnany do Bizancjum i skazany na śmierć za zdradę stanu; wyrok ten zamieniono na wygnanie (Chersonez na Krymie), umarł w zapomnieniu; czczony jako męczennik za doznane upokorzenia
św. Eugeniusz I, 654-657, dobry, łagodny i troszczący się o biednych, w czasie wygnania Marcina I był w Rzymie wikariuszem; papieżem został w podeszłym wieku
św. Witalian, 657-672, troszczył się o młody Kościół w Anglii, wprowadził do liturgii organy (666); dla nawiązania zerwanych przez cesarza stosunków i przyjęcia wspólnego stanowiska w sprawie monofizytów, do cesarza Konstansa II i patriarchy Konstantynopola Piotra wysłał posłów z listami
św. Agaton, 678-681, pochodził z Sycylii, wzmocnił autorytet papieski w Anglii, rozpowszechniając tam liturgię w obrządku rzymskim
św. Leon II, 682-683, bardzo wykształcony, próbował przywrócić pokój między Kościołami Wschodu i Zachodu, przekazał Grekom rzymski kościół San Giorgio in Velabro
św. Benedykt II, 684-685, Rzymianin, zabiegał o pokój z Bizancjum
św. Sergiusz I, 687-701, wprowadził święto Podwyższenia Krzyża Świętego; przeciwstawił się cesarzowi bizantyńskiemu w obronie prymatu papieskiego
św. Grzegorz II, 715-731, zlecił benedyktynowi Winfrydowi, któremu nadał imię Bonifacy i konsekrował na biskupa, ewangelizację Niemiec, odnowił rzymską liturgię, wspierał rozwój klasztorów
św. Grzegorz III, 731-741, pochodził z Syrii, wspierał Kościół angielski oraz Bonifacego w jego misji ewangelizacyjnej, nie mógł zapobiec konfliktowi z Bizancjum
św. Zachariasz, 741-752, ostatni papież rodem z Grecji, niestrudzenie zabiegał o pokój z Longobardami, którzy zajęli Włochy
św. Paweł I, 757-767, został następcą swego brata, papieża Stefana II, za pontyfikatu którego powstało Państwo Kościelne - Paweł pracujący wówczas na dworze papieskim miał w tym duży udział, był propagatorem relikwii męczenników wydobywanych z katakumb, które nakazał umieszczać w rzymskich ­świątyniach
św. Leon III, 795-816, od niego wywodzi się papieskie prawo koronowania cesarzy (namaścił Karola Wielkiego, w którym widział obrońcę Kościoła i papieża), walczył z wieloma przeciwnikami i oszczercami
św. Paschalis I, 817-824, wcześniej opat benedyktyński; zawarł z Ludwikiem I Pobożnym przymierze Pactum Ludovicianum, rozbudował i ozdobił mozaikami kościół św. Praksedy
św. Leon IV, 847-855, mnich benedyktyński, walczył z plądrującymi Rzym i mordującymi mieszkańców Saracenami - kazał wznieść mur obronny wokół Watykanu (citt? Leonina) i stworzył silną flotę, która pokonała napastników
św. Mikołaj I, 858-867, jeden z najwybitniejszych papieży wczesnego średniowiecza, jako pierwszy ukoronowany tiarą, konsekwentnie bronił zachowywania praw Bożych, piętnował niemoralność władców
św. Hadrian III, 884-885, zmarł w czasie podróży koło Modeny i został pochowany w pobliskim opactwie
św. Leon IX, 1049-1054, przed wyborem był biskupem bardzo aktywnie działającym w swej diecezji, jeden z pięciu niemieckich papieży w XI w., zabiegał o odnowę Kościoła - zarówno kleru, jak i świeckich, dokonał całkowitej reorganizacji administracji papieskiej
św. Grzegorz VII, 1073-1085, Toskańczyk, benedyktyn, archidiakon; wybitny papież dążący do odnowy i umocnienia Kościoła, sprzeciwiał się wpływom władzy świeckiej na Kościół, w tym na obsadzanie kościelnych urzędów (słynny spór z Henrykiem IV, którego obłożył ekskomuniką i król musiał udać się do Canossy), dekrety przeciw symonii i o celibacie duchownych, zmarł w Salerno
bł. Wiktor III, 1086-1087, pochodził z Benewentu, wcześniej był opatem benedyktynów i kardynałem, wikariuszem papieskim dla południowych Włoch
bł. Urban II, 1088-1099, pochodził z Francji, przed wyborem był przeorem benedyktynów w opactwie Cluny, kardynałem i legatem papieskim w Niemczech; ponowił ustawodawstwo przeciwko małżeństwom księży, symonii, inwestyturze świeckiej, a także zreorganizował papieskie finanse i utworzył Kurię Rzymską, proklamował Pokój Boży i zorganizował pierwszą krucjatę (1095-99) zakończoną zdobyciem Jerozolimy
bł. Eugeniusz III, 1145-1153, Toskańczyk, pierwszy opat cysterskiego klasztoru Tre Fontane pod Rzymem, jako papież rezydował najpierw krótko w Viterbo (okres napięć z senatem rzymskim), zwołał wiele synodów poświęconych duchowieństwu, któremu zarzucano wówczas (szczególnie zaś Kurii Rzymskiej) świecki styl życia, za co papież znajdował się w nieustannym ogniu krytyki, w 1147 r. przeniósł się z Rzymu do Clairvaux
bł. Grzegorz X, 1271-1276, ze względu na trudną sytuację schizmy (w latach 1268-71 tron św. Piotra był pusty) wybrany na papieża w Viterbo jako archidiakon bez święceń kapłańskich; otrzymał je pół roku później i dopiero wtedy rozpoczął posługę; udzielał pomocy Ziemi Świętej i kontynuował reformy Kościoła, zwołał Sobór Lyoński II, który obradował głównie nad ponownym zjednoczeniem Kościoła rzymskiego i bizantyńskiego
bł. Innocenty V, 1276, Francuz, pierwszy papież dominikanin, chciał doprowadzić do unii Rzymu z Kościołem bizantyńskim
św. Celestyn V, 1294, był bardzo świątobliwym pustelnikiem Piotrem z góry Morrone, gdy w wieku 80 lat niespodziewanie wybrano go papieżem; okazało się, że urząd Piotrowy był dla niego za ciężki i po pięciu miesiącach zrezygnował
bł. Benedykt XI, 1303-1304, jako siedemnastolatek wstąpił do dominikanów, przed wyborem był kardynałem Santa Sabina i biskupem Ostii, po roku papieskiej posługi zmuszony uciec do Perugii, gdzie zmarł
bł. Urban V, 1362-1370, Francuz, cechował go ascetyczny styl życia, walczył o poprawę morale wśród kleru, wybrany na papieża w okresie tzw. niewoli awiniońskiej, którą próbował przełamać, przebywając trzy lata w Rzymie; gdy doszło do wojny między Anglią i Francją (1370), powrócił do Awinionu, gdzie zmarł
św. Pius V, 1566-1572, wcielał w życie postanowienia Soboru Trydenckiego, zwalczał symonię i nepotyzm, zwracał baczną uwagę na obyczaje i morale duchowieństwa, odnowił Kurię Rzymską, ustanowił święto Matki Bożej Różańcowej, wydał Mszał, który częściowo obowiązywał do 1969 r., zawiązał ligę państw chrześcijańskich i doprowadził do pogromu floty tureckiej w bitwie pod Lepanto (1571)
bł. Innocenty XI, 1676-1689, najwybitniejszy papież XVII w., starannie wykształcony, świątobliwy asceta, zajmował się biednymi, popierał przymierze Austrii z Polską (za jego pontyfikatu Sobieski zwyciężył pod Wiedniem w 1683 r.), zreformował Kurię Rzymską i uporządkował finanse
bł. Pius IX, 1846-1878, jego pontyfikat był najdłuższy w historii, w 1871 r., nie akceptując warunków rządu włoskiego, został "więźniem Watykanu", w 1854 r. ogłosił dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Marii Panny, z jego inicjatywy w latach 1869-70 obradował Sobór Watykański I, przerwany przez wojnę niemiecko-francuską, w Anglii i Holandii powołał hierarchię kościelną, podpisał z licznymi państwami konkordaty
św. Pius X, 1903-1914, hasłem jego pontyfikatu było "Wszystko odnowić w Chrystusie", był wielkim reformatorem, popierał wczesne przystępowanie do Pierwszej Komunii św. i częstsze przyjmowanie Eucharystii (dekret Quam singulari z 1910 o Komunii św. dzieci), tworzył seminaria duchowne, odnowił chorał gregoriański, Mszał Rzymski, brewiarz i kalendarz, zreformował Rotę Rzymską, był inicjatorem Akcji Katolickiej, potępił modernizm (enc. Pascendi), troszczył się też o sprawy polityczne.

Jolanta Sosnowska