Była mecenasem kultury i nauki, walczyła u gen. Andersa. Dziś 122. rocznica urodzin prof. Karoliny Lanckorońskiej

11 sierpnia 1898 roku urodziła się prof. Karolina Lanckorońska, historyk sztuki i mecenas kultury. Jako ostatnia z rodu Lanckorońskich ofiarowała narodowi polskiemu bezcenne zbiory z rodowej kolekcji. Założyła Polski Instytut Historyczny w Rzymie. Dzięki jej Fundacji z Brzezia Lanckorońskich setki polskich naukowców – historyków, historyków sztuki, archeologów, historyków filozofii, filologów – miało możność prowadzenia badań w zagranicznych bibliotekach, muzeach i archiwach. Wspierała m. in. działalność Uniwersytetu Jagiellońskiego i Polskiej Akademii Umiejętności. Swoje długie, ponad stuletnie życie poświęciła wyłącznie służbie nauce i kulturze – nigdy nie wyszła za mąż pomimo tak znamienitych pretendentów do ręki jak Carl Burckhardt, szwajcarski delegat Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsku, i  Edward Raczyński, późniejszy prezydent RP na obczyźnie.

Karolina Lanckorońska, przez najbliższych zwana Karlą, przyszła na świat w Buchbergu w Dolnej Austrii jako córka Karola Lanckorońskiego i jego trzeciej żony, Margarethe von Lichnowsky; dzieciństwo spędziła w Wiedniu. Ojciec piastował godność wielkiego ochmistrza na dworze cesarza Franciszka Józefa. Z wykształcenia prawnik, pasjonował się historią sztuki, archeologią i literaturą klasyczną. Zainteresowania te przejęła po nim także córka, która już w wieku 12 lat, podczas podróży z ojcem do Florencji, zafascynowała się twórczością Michała Anioła.  Karolina wyniosła z rodzinnego domu także silną więź z polską kulturą – po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Lanckorońscy, pomimo swoich bliskich związków z austriackim dworem i wiedeńskimi elitami, przyjęli obywatelstwo polskie.

Po ukończeniu prywatnego wiedeńskiego gimnazjum Karolina Lanckorońska podjęła na tamtejszym uniwersytecie studia z zakresu historii sztuki; na Uniwersytecie Wiedeńskim obroniła także w 1926 roku doktorat pod kierunkiem Maxa Dvořaka i Juliusa von Schlossera, poświęcony freskowi Michała Anioła „Sąd Ostateczny”.  Zarówno podczas studiów, jak i po nich odbywała podróże naukowe do krajów Europy – oprócz Włoch zwiedziła także Francję, Niemcy, Belgię, Szwajcarię, Hiszpanię i Portugalię. Od 1929 roku mieszkała w Rzymie, gdzie gromadziła materiały naukowe, kierując jednocześnie działem sztuki w Sekcji Rzymskiej Polskiej Akademii Umiejętności.  W 1935 roku uzyskała jako pierwsza Polka habilitację na lwowskim Uniwersytecie Jana Kazimierza. Pozostała na tej uczelni jako pracownik naukowy: w latach 1935-1939 była tam docentem historii sztuki nowożytnej, pełniąc jednocześnie funkcję sekretarza Towarzystwa Polskich Badań Historycznych we Lwowie.

Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie została zwolniona z Uniwersytetu bez żadnego uzasadnienia tej decyzji. Zagrożona aresztowaniem przez NKWD, musiała się ukrywać u znajomych. Wyposażona w fałszywe dokumenty, dostała się do okupowanego przez Niemców Krakowa, gdzie brała udział w pracach Rady Głównej Opiekuńczej. Służyła także w szeregach Związku Walki Zbrojnej, a następnie w stopniu porucznika w Armii Krajowej. 12 maja 1942 roku została aresztowana przez gestapo i po pobycie w więzieniach we Lwowie i w Berlinie wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, gdzie pracowała w szpitalu obozowym i organizowała dla współwięźniarek potajemne wykłady z historii sztuki. Została zwolniona z obozu 5 kwietnia 1945 roku, po czym udała się do Rzymu, gdzie wstąpiła do 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa jako oficer prasowy.

Po wojnie zdecydowała się pozostać na emigracji we Włoszech, gdzie przez ponad 50 lat zajmowała się promowaniem polskiej kultury i wspieraniem nauki. W listopadzie 1945 roku wraz z ks. Walerianem Meysztowiczem założyła Polski Instytut Historyczny w Rzymie, w ramach którego zainicjowała wydawanie czasopism  „Antemurale”, „Elementa en Fontium Editiones”  oraz „Acta Nuntiaturae Polonae”.  Razem z przyrodnim bratem Antonim powołała do życia Fundusz imienia Karola Lanckorońskiego, przekształcony później (1967) w Fundację Lanckorońskich z Brzezia, wspierający zarówno polskie instytucje emigracyjne, jak i placówki krajowe, a także indywidualnych naukowców.  W 1994 roku, jako ostatnia przedstawicielka rodu, przekazała cenne zbiory dzieł sztuki Zamkowi Królewskiemu w Warszawie, Zamkowi Królewskiemu na Wawelu, Bibliotece Jagiellońskiej, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Narodowemu w Warszawie oraz Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Za jej wybitne zasługi nadano jej doktoraty honorowe m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie, Uniwersytetu Wrocławskiego. Została także uhonorowana wieloma odznaczeniami, m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem Armii Krajowej w 1968, Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Zasługi z Mieczami, orderem Al Merito della Repubblica Italiana („Zasłużony dla Republiki Włoskiej”). W 1998 roku, w wieku 100 lat, otrzymała z rąk Ojca Świętego Jana Pawła II Krzyż Komandorski Orderu św. Grzegorza Wielkiego z Gwiazdą. Zmarła w Rzymie 25 sierpnia 2002 roku.

Źródło: lwow.com.pl, bu.kul.pl, culture.pl

Polski wkład w rozwój światowej kultury i sztuki dokumentuje m.in. monumentalny album Białego Kruka z fotografiami Adama Bujaka:

Światowe dziedzictwo. Polska na liście UNESCO

Adam Bujak, Krzysztof Czyżewski

Monumentalne dzieło z 400 wysokiej jakości fotografiami znakomitego artysty Adama Bujaka. Ukazuje światowej klasy polskie zabytki i unikatowe relikty pierwotnej przyrody. Prezentuje polskie obiekty umieszczone na prestiżowej liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO. Na zdjęciach zobaczymy m.in.

Zobacz fragmenty Zamów książkę