Tego Niemcy jeszcze nie słyszeli. Prof. Andrzej Nowak w niemieckich mediach. O rosyjskiej brutalności i polskim dążeniu do niepodległości.

Prof. Andrzej Nowak, fot. Archiwum Białego Kruka

O Polsce w niemieckich mediach mówi się stosunkowo rzadko, a w dobrym kontekście – jeszcze rzadziej. Tym większe musiało być zdziwienie słuchaczy, kiedy w jednym z najbardziej popularnych podcastów kraju pt. „radioWissen” (emitowanym przez niemieckie radio publiczne), audycja zaczęła się od następujących słów:

„W Zachodniej Europie często zapomina się, że Polska w średniowieczu i epoce baroku była europejską potęgą i przeciwnikiem Rosji. Poprzez Unię Lubelską, Wielkie Księstwo Litewskie i Królestwo Polskie połączyły się w 1569 roku w jedną wspólną republikę szlachecką, tzw. Rzeczpospolitą. Wspólne państwo polsko-litewskie rozciągało się aż do XVIII wieku na wschód, obejmując części dzisiejszej Ukrainy, Białorusi i Rosji. Na początku XVII wieku wojska polsko-litewskie nawet na dwa lata zdobyły Moskwę.”

Co więcej, w dalszej części programu prowadzący zwraca uwagę na fakt, że wygnanie Polaków z Kremla w XVII wieku stało się za czasów Putina świętem narodowym w Rosji. Dalej słuchacz dowiaduje się o agresywnej ekspansji Rosji, o zagrożeniu moskiewskim dla naszego rejonu Europy, a nawet o rozbiorach Polski i fakcie, że 82 proc. naszego terytorium została zabranych przez Rosję.

O tym ostatnim wspomniał bowiem prof. Andrzej Nowak – bo to właśnie znakomity historyk i autor „Dziejów Polski” jako ekspert komentuje historię stosunków polsko-rosyjskich na przestrzeni wieków. Oprócz wielkiej renomy autora licznych niezwykle istotnych książek (m.in. „Klęska imperium zła. Rok 1920” czy „Niepodległa”) jest to pokłosie innego ważnego wydarzenia: książka „Polska i Rosja. Sąsiedztwo wolności i despotyzmu X-XXI w.” Andrzeja Nowaka została niedawno nakładem Polskiej Fundacji Humanistycznej przetłumaczona na język angielski oraz niemiecki (wraz ze wspomnianymi już „Dziejami Polski”).

Prof. Nowak miał tym samym okazję przedstawić niemieckim słuchaczom polską perspektywę trudnego sąsiedztwa z Moskwą, co jest o tyle istotne, że w narracji historycznej zdecydowanie dominuje wizja rosyjska. Wielu Niemców być może pierwszy raz w życiu usłyszało o tym, jak Rosjanie traktowali Polaków podczas zaborów. Prof. Nowak mówił tak: „Językiem wyższego wykształcenia był polski. Dlatego rosyjski zaborca już w 1830 zakazał jego używania we wschodniej części Polski i zamiast tego narzucono rosyjski jako język edukacji. Na obszarze dawnej Kongresówki wokół Warszawy rusyfikacja została bardzo szybko zinstytucjonalizowana po drugim powstaniu [styczniowym] w 1863 roku. Oznaczało to: brak możliwości zdobywania wyższego wykształcenia w języku polskim, brak uniwersytetów, restrykcje dla polskojęzycznych gimnazjów, rosyjski jako jedyny obowiązkowy język na każdym szczeblu systemu edukacji. Skutkowało to tym, że uczniowie nawet w przerwach nie mogli rozmawiać ze sobą po polsku.”

Dalej prof. Andrzej Nowak przypomina o brutalnych represjach zaborców po polskich zrywach narodowych, o deportacji naszych przodków na Syberię. Ponadto od prowadzących w audycji Niemcy dowiadują się o heroicznym boju Polaków w 1920 r., o rozwoju II RP, o sowieckim ludobójstwie na Polakach i wreszcie o Katyniu, a nawet o Smoleńsku, gdzie stało się „oczywistym, że Rosjanie manipulowali badania dot. rozbicia się samolotu.”

Co więcej, prof. Andrzej Nowak przypomina o wielkiej roli Kościoła oraz polskim zamiłowaniu do wolności: „Od momentu, gdy totalitarny system pod Stalinem został zainstalowany w Polsce aż do odwilży w 1956 roku, wspomnienia o Piłsudskim oznaczały: kiedyś potrafiliśmy pokonać Rosjan. Była to nadzieja na przywrócenie niepodległości. Innym źródłem nadziei była Kościół katolicki, jedyna instytucja, która nie była całkowicie pod kontrolą sowieckiego państwa. W ten sposób interpretowaliśmy powstanie poznańskie z 1956 roku, rewoltę studencką z 1968 roku przeciwko komunistycznej władzy w Polsce, a zwłaszcza Solidarność w 1980 roku. To były antyimperialne i antyrosyjskie powstania.”

Rzecz jasna, dla Polaka nie brzmi to niezwykle – ale wielu Niemców nigdy wcześniej przecież o tym nie słyszało. Zaś cała audycja kończy się pełnym podziwu stwierdzeniem prowadzącego o obecnej sytuacji nad Wisłą: „W Polsce nie było demonstracji na rzecz Rosji tak jak w Niemczech.”

(AS)

„Polska i Rosja” prof. Andrzeja Nowaka (wersja polska: wyd. Biały Kruk; wersje obcojęzyczne: Polska Fundacja Humanistyczna) jest szeroko kolportowana w językach niemieckim oraz angielskim, m.in. w ONZ i Parlamencie Europejskim, na uniwersytetach oraz w licznych mediach i bibliotekach na całym świecie.

Audycję, która ukazała się 26 lutego br. pt. „Polen und Russland – im Schatten des imperialen Nachbarn” można odsłuchać na stronie niemieckiego nadawcy publicznego BR: https://www.br.de/mediathek/podcast/radiowissen/polen-und-russland-im-schatten-des-imperialen-nachbarn/2089523.

Polska i Rosja. Sąsiedztwo wolności i despotyzmu X-XXI w.

Andrzej Nowak

Dlaczego? – ciśnie się na usta za każdym razem, kiedy zastanawiamy się nad historią Rosji oraz relacji polsko-rosyjskich. Dlaczego Rosja boi się Polski? Dlaczego państwa zachodnie od stuleci naiwnie wierzą w dobre intencje Moskwy? Dlaczego w dziejach Rosji jest aż do dziś tyle brutalności, przemocy i zacofania? Dlaczego krwiożerczo napadała na kraje, które uważała za słabsze; na przykład na Polskę w 1920 czy 1939 r., na Gruzję w 2008 r. albo na Ukrainę w 2022 r.

Zobacz fragmenty Zamów książkę