Już w II RP stawiano na rozwój energetyki odnawialnej!

Zapory i urządzenia polskich hydroelektrowni z czasów II RP. Fot. NAC

W Polsce w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości rozwój gospodarczy, w tym również energetyki, był niezmiernie ważny. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku wiązało się z wdrożeniem reform i zintegrowaniem infrastruktury gospodarczej. Priorytetowym zadaniem była elektryfikacja kraju, gdyż to właśnie energetyka miała być podstawą rozwoju Polski. Jej plany tworzyli wybitni polscy energetycy jeszcze pod zaborami i podczas wojny. Niezależność energetyczną planowano osiągnąć poprzez rozwój energetyki odnawialnej wodnej.

Rozwój odnawialnych źródeł energii w dwudziestoleciu międzywojennym

W 1917 r. inżynier Alfons Kühn – działacz państwowy II Rzeczypospolitej – podczas zjazdu polskich techników przekonywał o wyższości inwestycji w elektrownie wodne nad elektrowniami węglowymi. Postulował, że krajowy system elektroenergetyczny powinien opierać się na energii odnawialnej. „Spadków wodnych przewieźć nie możemy, o ile więc ich nie użytkujemy na miejscu, ginie bezpowrotnie ukryta w nich energia. Powstaje zatem sprawa przetworzenia energii cieplnej, czy wodnej, na miejscu w energię elektryczną i przesłanie dopiero tej ostatniej za pomocą sieci przewodów wysokiego napięcia” – referował.

Węgiel kamienny traktowano w tamtym czasie z rezerwą. Należy pamiętać, że Górny Śląsk był włączony do ziem polskich dopiero od 1922 r. Koncepcja Alfonsa Kühna, zakładająca rozwój energetyki wodnej, stanowiła najlepszą odpowiedź na niepewne dostawy surowca z Górnego Śląska. Plan rozwoju hydroenergetyki został przyjęty i uwzględniony przez polski rząd w planach elektryfikacji Polski. Przyszłość krajowej energetyki upatrywano w dużych elektrowniach wodnych. Plany elektryfikacji z wykorzystaniem energii wodnej przygotowywał sam Gabriel Narutowicz, który w 1920 roku został ministrem robót publicznych.

Elektrownia Gródek – pierwsza powojenna elektrownia wodna w Polsce

W 1920 roku Alfons Hoffmann, wybitny inżynier odpowiedzialny za elektryfikację Pomorza przejął nadzór nad budową pierwszej elektrowni wodnej w niepodległej Polsce – elektrowni w Gródku na rzece Wdzie o mocy 4 MW.

Dzięki pomocy finansowej państwa, po zaledwie trzech latach od rozpoczęcia inwestycji nastąpił rozruch pierwszego hydrozespołu. W kwietniu 1923 roku uroczystego otwarcia elektrowni wodnej „Gródek” dokonał Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski. Było to wydarzenie szczególne, gdyż była to pierwsza polska powojenna elektrownia wodna.

W 1927 roku oddano do użytku ostatni turbozespół elektrowni. Obiekt osiągnął wówczas pełną moc 4MW i był największą i najnowocześniejszą hydroelektrownią w Polsce. Elektrownia zaopatrywała w energię elektryczną Świecie, Chełmno, Chełmżę, Grudziądz, Toruń i Gdynię.

Elektrownia Żur – największa i najnowocześniejsza hydroelektrownia w Polsce do 1939 r.

Wzrost zapotrzebowania na energię przyczynił się do rozpoczęcia kolejnej inwestycji, jaką była elektrownia wodna Żur. W 1928 r. w miejscowości Żur w woj. kujawsko-pomorskim, rozpoczęto budowę hydroelektrowni o dwukrotnie większej mocy niż Elektrownia Gródek. Za sukces tej inwestycji również odpowiada Alfons Hoffmann. Nowo powstała elektrownia wodna za pomocą 140-kilometrowej linii wysokiego napięcia (60 kV) dostarczała energię elektryczną do budowanego właśnie portu w Gdyni.

Całą inwestycję udało się ukończyć w ciągu niecałych dwóch lat. Elektrownię uruchomiono w lutym 1930 r. a jej uroczystego otwarcia dokonał Prezydent RP Ignacy Mościcki. Elektrownia wodna Żur o łącznej mocy 9MW była wtedy największą i najbardziej innowacyjną hydroelektrownią w Polsce.

Rozwój energetyki odnawialnej w Polsce

W okresie międzywojennym na obszarze Polski działało około 6500 elektrowni wodnych, a ich udział w krajowej produkcji energii elektrycznej przed II wojną światową wynosił 20 proc. Najbliższe lata miały przynieść jeszcze większe inwestycje, którymi miały być elektrownie wodne w Karpatach. Największą infrastrukturą hydroenergetyczną tego czasu miała być elektrownia wodna w Rożnowie. O powstaniu zapory i elektrowni wodnej na Dunajcu myślano już od 1919 roku. Skala inwestycji przerastała możliwości jej sfinansowania w tamtym czasie. Ostatecznie decyzję o rozpoczęciu budowy przyspieszyła tragiczna powódź z lipca 1934 roku oraz zwiększające się zapotrzebowanie na energię elektryczną w związku z planowaną budową Centralnego Okręgu Przemysłowego.

Z poszanowaniem środowiska naturalnego

Rozwój energetyki odnawialnej szedł w parze z poszanowaniem środowiska naturalnego. Elektrownie wodne doskonale komponowały się z krajobrazem przyrodniczym i stanowiły najlepsze źródło zasobów energii odnawialnej. Elektrownie Gródek i Żur do dzisiaj stanowią wspaniałe świadectwo polskiej myśli technicznej okresu międzywojennego.

PGE – współczesny lider energetyki odnawialnej w Polsce

Obecnie chcąc zachować niezależność energetyczną Polska musi inwestować w odnawialne źródła energii. Najlepszym przykładem są morskie farmy wiatrowe, które rozwija m.in. PGE. Do 2030 roku, PGE wspólnie z partnerem biznesowym – duńską firmą Ørsted – wybuduje pierwszą i największą na Morzu Bałtyckim Morską Farmę Wiatrową Baltica o mocy 2,5 GW. Pierwszy prąd z Bałtyku od PGE popłynie do polskich domów już w 2026 r.

Zgodnie ze swoją strategią, do 2040 roku Grupa PGE będzie posiadać 6,5 GW zainstalowanej mocy w morskich farmach wiatrowych. Przyczyni się to do uniknięcia blisko 21 mln ton emisji CO₂, a wyprodukowana z tych farm energia będzie w stanie zasilić ponad 10 mln gospodarstw domowych.

Artykuł powstał we współpracy z PGE.