Jeszcze przed wojną snuł konkretne plany dla niepodległej Polski. 86 lat temu zmarł Józef Piłsudski

Marszałek Józef Piłsudski, fot. autorstwa Witold Pikiel - fileMuzeum Narodowe w Kielcach syg. MNKi/H/3049Current image source [1], Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=165707 Z okazji rocznicy śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego publikujemy fragment "Mistrzowskiej gry Józefa Piłsudskiego" pióra prof. Wojciecha Roszkowskiego. 

Mistrzowska gra Józefa Piłsudskiego

Wojciech Roszkowski

To była zaiste mistrzowska gra – zacząć wojnę w bloku państw, które ją ostatecznie przegrają, a zakończyć wśród zwycięzców! Sam wielki przeciwnik Józefa Piłsudskiego, Roman Dmowski, przyznawał Naczelnikowi, że to był genialny manewr.

Zobacz fragmenty Zamów książkę

Na przełomie XIX i XX wieku niewyobrażalne stawało się realne: Rosja weszła w skład sojuszu stojącego w opozycji do Niemiec i Austro-Węgier. Naturalny stał się podział Polaków na zwolenników jednej lub drugiej opcji. Przy założeniu, że porozumienie Francji, Wielkiej Brytanii i Rosji, zwane Ententą, wygra przyszłą wojnę, powstawała nadzieja, że ziemie polskie zostaną przynajmniej zjednoczone pod berłem carów. Założeniu takiemu hołdowała Narodowa Demokracja i jej lider, Roman Dmowski. Druga opcja polegała na założeniu, że należy poprzeć państwa centralne, tak aby udało się zjednoczyć Kongresówkę i Galicję na zasadzie autonomii, a może nawet równego partnerstwa w trójdzielnej monarchii austro-węgiersko-polskiej. Program ten, zwany „trializmem”, reprezentowali konserwatyści i socjaliści galicyjscy.

Przywódcy obu nurtów byli ludźmi o odmiennych życiorysach. (…) Józef Piłsudski pochodził ze szlacheckiej rodziny z Wileńszczyzny i od młodości działał w konspiracji niepodległościowej. Jego wizja Polski była bliższa romantyzmowi i nacechowana wrogością do Rosji. Po powrocie z zesłania w 1892 roku przystąpił do ruchu socjalistycznego, widząc w nim historyczny dynamizm. Marksizm był jednak zbyt abstrakcyjny i teoretyczny dla tego człowieka czynu i patriotycznego wizjonera. Piłsudski dowodził Organizacją Bojową PPS i brał udział w akcjach ekspropriacyjnych tej organizacji. Po rewolucji 1905 roku przeniósł się do Galicji, gdzie założył podziemny Związek Walki Czynnej, mający na celu szkolenie żołnierzy dla przyszłej armii polskiej. Stał się wkrótce niekwestionowanym przywódcą wszystkich niepodległościowych sił w Galicji, skupionych w Drużynach Strzeleckich i Związku Strzeleckim, a liczących przed I wojną światową około 22 000 członków. Uważając Rosję za głównego wroga polskiej niepodległości, Piłsudski marzył o wielkiej wojnie, która by zakończyła rosyjską dominację w Europie Wschodniej i pozwoliła Polsce odzyskać wolność. Jego żona wspominała, że jeszcze przed wojną mówił o jej skutkach jak o rzeczywistości:

„On rozkłada mapę i myśli o tym, jak trzeba będzie przebudować koleje w niepodległej Polsce, bo są przecież zupełnym nonsensem, gdyż zbudowane zostały dla interesów gospodarczych, a szczególnie strategicznych Rosji, Austrii i Niemiec, a z potrzebami Polski nie mają nic wspólnego. Doprawdy, czasem sobie myślę, że Ziuk albo jest wariat, albo chyba będzie królem w tej niepodległej Polsce”.

(…) Przed 1914 rokiem działania wojskowe były oczywiście pobożnym życzeniem, ponieważ cele wojenne obu stron walczących były nie do końca jasne, a w sprawie polskiej się nie wypowiadano. Niemniej w wystąpieniu przed zgromadzeniem Instytutu Geograficznego w Paryżu Piłsudski w styczniu 1914 roku stwierdził, że w wojnie z Rosją Niemcy poprą Austro-Węgry, a Francja i Wielka Brytania wystąpią po stronie Rosji. Zapytany, jak może skończyć się taka wojna, Piłsudski wywróżył, wedle słów świadka, którym był rosyjski socjal-rewolucjonista Wiktor Czernow, że Rosja przegra z państwami centralnymi, a następnie ulegnie koalicji francusko-brytyjskiej z ewentualnym udziałem Stanów Zjednoczonych. (…)

Książka ta miała na celu ukazanie niezwykłej roli i zdolności strategicznych Józefa Piłsudskiego w przełomowym okresie między listopadem 1918 roku i lutym 1919 roku. Ukoronowaniem jego gry strategicznej w zapobieżeniu rewolucji bolszewickiej, zjednoczeniu dążeń rywalizujących polskich ugrupowań politycznych oraz uzyskaniu międzynarodowego uznania Polski przez zwycięską Ententę było otwarcie Sejmu Ustawodawczego, który zebrał się w lutym 1919 roku. W owych kluczowych trzech miesiącach Piłsudski poruszał się między młotem rewolucyjnej lewicy oraz kowadłem narodowej demokracji, między Scyllą państw centralnych i Charybdą Ententy, jednak skutecznie przeprowadził nowy polski statek do przystani względnej stabilizacji roku 1919 oraz portu pokoju ryskiego z 1921 roku i końca inflacji z 1924 roku. (…) Rola Piłsudskiego w czasie wojny polsko-sowieckiej była również ogromna, ale stabilizacja budżetu i waluty w 1924 roku odbyła się już po jego odejściu z czynnej polityki. Wrócił do niej wraz z majowym zamachem stanu z 1926 roku, za który trudno go pochwalać. Nie zmienia to jednak faktu, że rola Piłsudskiego w odbudowie niepodległej Polski w omawianym tu okresie była fundamentalna i że winniśmy mu wdzięczność za tę rolę. Piłsudski zmarł w maju 1935 roku, co nasuwa często retoryczne pytanie, czy potrafiłby uniknąć polskiej katastrofy 1939 roku. Tego się nigdy nie dowiemy.

Mistrzowska gra Józefa Piłsudskiego

Wojciech Roszkowski

To była zaiste mistrzowska gra – zacząć wojnę w bloku państw, które ją ostatecznie przegrają, a zakończyć wśród zwycięzców! Sam wielki przeciwnik Józefa Piłsudskiego, Roman Dmowski, przyznawał Naczelnikowi, że to był genialny manewr.

Zobacz fragmenty Zamów książkę