Bóg przedziwny w swoich świętych. Oni budowali wspólnotę Kościoła i naszą zachodnią cywilizację
Grób Mikołaja Zyblikiewicza – prezydenta Krakowa i marszałka Sejmu Galicyjskiego, zamykający perspektywę alejki na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Fot. Adam Bujak Liturgiczna Uroczystość Wszystkich Świętych, nazywana zwyczajowo także dniem Wszystkich Świętych, jest bardzo ważnym wydarzeniem dla katolików. Wiąże się bowiem z oddaniem czci Bogu „przedziwnemu w Jego świętych”, tych kanonizowanych oraz tych zapomnianych i nieznanych. Jest to dzień spojrzenia naszej wiary w kierunku Kościoła tryumfującego, jak mówiono w dawnej eklezjologii, albo – jak częściej mówimy dzisiaj – dzień Kościoła chwalebnego, do którego wytrwale zmierzamy jako Kościół pielgrzymujący. Zachowujemy pamięć o mieszkańcach nieba, do których mamy nadzieję dołączyć. W naszym kalendarzu liturgicznym Uroczystość Wszystkich Świętych przypada w dniu 1 listopada, po którym, 2 listopada, następuje wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych, zwyczajowo nazywane „dniem zadusznym”.
Wieczna chwała zbawionych
Początki Uroczystości Wszystkich Świętych są zamierzchłe, sięgają starożytności i łączą się, jak pokazały prowadzone badania historyczne, z kulturą ludów celtyckich. Od samego początku uroczystość ta posiada duże znaczenie teologiczne i religijne. Pierwsze wspomnienia świętych sięgają IV w. i łączą się z tradycją Kościoła w Antiochii. Przypadały one na niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego. Posiadamy wiele świadectw przekazujących nam tradycję i teologię całościowego niejako wspominania męczenników i świętych, których zrodziła łaska przyjęta na glebie pokory. Szeroko na ten temat mówi św. Jan Chryzostom w 74. homilii, przypominając zwłaszcza, że celem tego wspomnienia jest pobudzenie do ich naśladowania: „Kto podziwia z religijną miłością zasługi świętych i celebruje częstymi pochwałami chwałę sprawiedliwych, jest zobowiązany do naśladowania ich cnotliwego życia i ich świętości. Jest konieczne, aby temu, kto radośnie wywyższa zasługi jakiegoś świętego, leżało na sercu wierne zaangażowanie się na jego wzór w służbę Bożą. Albo się czci i naśladuje, albo trzeba się powstrzymać od chwalenia. Oddając zatem cześć drugiemu, staje się ktoś godnym czci, a podziwiając zasługi świętych, staje się godnym podziwu ze względu na święte życie. Jeśli kochamy dusze sprawiedliwe i wierne, ponieważ doceniamy ich sprawiedliwość i ich wiarę, możemy być także tym, czym oni są, czyniąc to, co oni czynią”.
Do wspomnienia męczenników i świętych nawiązuje św. Efrem Syryjczyk, sytuując je w dniu 13 maja. W 411 r. w kalendarzu syryjskim jest mowa o wspomnieniu wyznawców w szóstym dniu tygodnia, a w roku 539, 13 maja w Odessie, „wspomina się męczenników całej ziemi”. W Kościele zachodnim wspomnienie to łączone jest najczęściej z rzymskim świętem poświęcenia kościoła Świętej Maryi ad Martyres. Chodzi o celebrację w rocznicę przekształcenia przez papieża Bonifacego IV pogańskiego Panteonu w kościół poświęcony Matce Bożej, ale także dziewicom i wszystkim męczennikom, co miało miejsce 13 maja 610 r.
Jak to się stało, że wspomnienie początkowo obchodzone w maju wypada dzisiaj 1 listopada? Odpowiedzi trzeba szukać u papieża Grzegorza III, który zdecydował przyjąć tę datę w nawiązaniu do dnia konsekracji w Bazylice św. Piotra kaplicy dedykowanej relikwiom Apostołów i wszystkich świętych, męczenników i wyznawców. Papież Grzegorz IV, za zgodą wszystkich biskupów, poprosił w 835 r. króla Franków Ludwika Pobożnego o zmodyfikowanie święta nakazanego. Początkowo było ono obchodzone lokalnie, a w 935 r. papież Jan XI rozszerzył je na cały Kościół.
Po przeprowadzeniu pogłębionych analiz wiemy dzisiaj, że data 1 listopada dla oddawania czci wszystkim świętym miała na celu połączenie tego wspomnienia ze starożytnym świętem celtyckim, powiązanym, już po zdobyciu Galii, ze świętem rzymskim. Bardzo prawdopodobne jest, że racji tego trzeba szukać w dążeniu do schrystianizowania pogańskiego święta nowego roku ludu celtyckiego, które obchodzono w pierwszych dniach listopada. Z rolniczym i pogańskim znaczeniem tego święta zostało złączone znaczenie duchowe i religijne. Papież Bonifacy IV przyczynił się do wzmocnienia wymiaru religijnego święta pogańskiego, noszącego wiele rysów związanych z kulturą celtycką, która tradycyjnie dzieliła rok na dwa okresy. Był więc okres narodzin i rozwoju natury oraz okres, w któ- rym wchodziła ona w stan uśpienia.
Początkowe dni obydwu okresów były świętowane pod znakiem dobrych życzeń na nadchodzącą przyszłość i ożywiania nadziei. Pierwszy dzień świąteczny – dzień odrodzenia – przypadał w maju, podczas gdy drugi – dzień śmierci i spoczynku – przypadał w połowie listopada. W tym samym okresie także Rzymianie przeżywali obchody świąteczne bardzo podobne do obchodów celtyckich zarówno pod względem daty, jak i znaczenia. W czasie tych obchodów pozdrawiano koniec okresu rolniczego zwieńczonego plonami oraz dziękowano ziemi za otrzymane dary. Gdy Rzymianie zdobyli Galię, te dwa święta pogańskie zbliżyły się do siebie i były obchodzone między końcem października i pierwszymi dniami listopada. Następnie dni świąteczne zostały połączone i obchody miały miejsce w nocy z 31 października na 1 listopada. Uroczystości odbywające się w tym okresie były zasadniczo związane ze światem rolniczym i pogańskim.
Wraz z utwierdzaniem się chrześcijaństwa obchodzone święta nabrały charakteru religijnego i duchowego. Widzimy więc – z jednej strony – wspominanie spoczynku natury, a z drugiej – zapowiedź wieczności, a zatem nowego świata, w którym uczestniczą już dusze zmarłych. Aby uniknąć sprzeciwu ze strony ludzi zakorzenionych w starożytnych zwyczajach pogańskich, zdecydowano się połączyć dwa obchody, stopniowo kładąc coraz większy nacisk na treści chrześcijańskie dotyczące rzeczywistości ostatecznych. Także dzisiaj Uroczystość Wszystkich Świętych przypada 1 listopada, czyli w dzień następujący po kalendach zimowych.
(...)
Ks. prof. Janusz Królikowski
*
Jest to tylko początek artykułu, który w całości można przeczytać w październikowym numerze miesięcznika "WPIS. Wiara, patriotyzm i sztuka".
WPIS 10/2025 (e-wydanie)
Październikowy numer Waszego ulubionego miesięcznika już w sprzedaży! Jak zawsze autorzy i zespół „Wpisu” przygotowali dla Was całą serię felietonów na aktualne tematy polityczne i obyczajowe, a także artykuły powiązane z bieżącymi rocznicami historycznymi. Ponadto w najnowszym numerze królują wywiady; przygotowaliśmy aż trzy rozmowy z niezwykłymi osobami! Wybitny historyk prof.
Zapraszamy do naszej Księgarni Internetowej po prenumeratę naszego miesięcznika WPIS:
Prenumerata miesięcznika WPIS na rok 2025. Wydanie drukowane
Miesięcznik „Wpis” już od piętnastu lat pozostaje wierny swym założeniom i przedstawia Czytelnikom podstawowe wartości, a więc wiarę, patriotyzm i sztukę.
Publikują u nas tak znakomici autorzy, jak m.in.: Adam Bujak, ks. prof. Waldemar Chrostowski, Leszek Długosz, prof. Ryszard Kantor, dr Marek Klecel, ks. prof. Janusz Królikowski, prof. Grzegorz Kucharczyk, dr Monika Makowska, prof. Aleksander Nalaskowski, prof.
Prenumerata miesięcznika WPiS na cały 2025 rok - wydanie drukowane + wydanie elektroniczne
Miesięcznik „Wpis” już od piętnastu lat pozostaje wierny swym założeniom i przedstawia Czytelnikom podstawowe wartości, a więc wiarę, patriotyzm i sztukę.
Publikują u nas tak znakomici autorzy, jak m.in.: Adam Bujak, ks. prof. Waldemar Chrostowski, Leszek Długosz, prof. Ryszard Kantor, dr Marek Klecel, ks. prof. Janusz Królikowski, prof. Grzegorz Kucharczyk, dr Monika Makowska, prof. Aleksander Nalaskowski, prof.
Prenumerata elektroniczna WPiSu na cały 2025 rok (11 numerów, w tym jeden podwójny)
Miesięcznik „Wpis” już od piętnastu lat pozostaje wierny swym założeniom i przedstawia Czytelnikom podstawowe wartości, a więc wiarę, patriotyzm i sztukę.
Publikują u nas tak znakomici autorzy, jak m.in.: Adam Bujak, ks. prof. Waldemar Chrostowski, Leszek Długosz, prof. Ryszard Kantor, dr Marek Klecel, ks. prof. Janusz Królikowski, prof. Grzegorz Kucharczyk, dr Monika Makowska, prof. Aleksander Nalaskowski, prof.
Roczna prenumerata miesięcznika WPIS. Wydanie papierowe
"WPIS" to najciekawszy i najbogatszy miesięcznik na rynku.
Najbogatszy – z uwagi na bogactwo treści i tematów, wspaniałą fotografię i grafikę, wyjątkowe edytorstwo. „Wpis” czytają i rekomendują największe autorytety w naszym kraju! Do grona naszych autorów należą m.in. Adam Bujak, ks. Waldemar Chrostowski, Marek Deszczyński, Marek Klecel, Antoni Macierewicz, Krzysztof Masłoń, Andrzej Nowak, ks.
Komentarze (0)
Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników serwisu. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za ich treść. Wpisy są moderowane przed dodaniem.