Nieznane rozmowy Józefa Piłsudskiego

WŁADYSŁAW BARANOWSKI

Nieustająca troska o państwo i Polskę    7

Większość Polaków ma przekonanie, że bez obcych podpórek nic u nas się nie utrzyma na własnych nogach  25

Należało uciec się do fikcji        33

Miał odwagę przeciwstawić się Komendantowi   45

Lubię i uznaję układy jasne      49

Po Magdeburgu            61

Czeka nas tyle niebezpieczeństw ze wszystkich stron         67

Nie chodzi o lewicę czy o prawicę            72

Ukraińcy chcą wziąć Lwów, bolszewicy wysyłają agentów do Warszawy…               75

Trzeba działać szybko               81

Polska prowadzi wojnę na własną rękę  85

Intryga domowa nie waha się pracować przeciw interesom polskim              93

Paryż. Postawa, gest i dostojny wygląd uderzały majestatem wielkiego monarchy    99

Walka z Sejmem w atmosferze pełnej jadu i podłości       105

Witos i spółka uniemożliwiając mi pracę nawet w wojsku – dali mi możność pracować w Sulejówku  113

Co będzie z wojskiem, gdy tak dłużej potrwa?     121

Co będzie z Sejmem; rozwiązanie i nowe wybory?             125

W systemie rządzenia nie chcę małpować Mussoliniego   129

Niezwykła zmiana w wyglądzie               137

„Ilustrowany Kurier Codzienny”

Co powiedział Marszałek Piłsudski o przewrocie?              145

Dlaczego Marsz. Piłsudski nie ogłosił dyktatury? 152

ARTUR ŚLIWIŃSKI

Taką Pan Bóg dał mi głowę      160

Musiałem się uciec do środków bardzo ostrych   173

Polacy mają w sobie instynkt wolności  189

Co powiedział Marszałek

Piłsudski o przewrocie?

Specjalny wywiad „Ilustrowanego Kuriera

Codziennego” 26.05.1926

Warszawa, 24 maja (Wal.). W dniu dzisiejszym zwróciliśmy się do Marszałka Piłsudskiego z prośbą o udzielenie nam wywiadu wobec zaszłych wypadków w dniach 12, 13 i 14 maja.
               Poprosiliśmy przede wszystkim Pana Marszałka, aby był łaskaw dać ze swej strony autorytatywne oświetlenie minionych wydarzeń, a to wobec całego szeregu sprzecznych wersji i znacznej rozbieżności w opinii co do ich ujęcia.

Marszałek odpowiedział:

Motywy wystąpienia

– Rozumiem Pańskie pytanie; wiem, że winienem obszerne wytłumaczenie wypadków swojej Ojczyźnie. Nie chcę zatrzymywać się długo na różnych szczegółach, które dotąd zbieram, jako materiał historyczny, lecz dam Panu ogólny przebieg wypadków, tak, jak one wryły się w moją pamięć.

Przypuszczam, że Pan pamięta, iż przez cały początek bieżącego roku, nie mówiąc już o końcu roku ubiegłego, toczyłem usilną walkę o naprawę stosunków w Rzeczypospolitej, specjalnie zaś w wojsku.

Walka w swoich perypetiach nie dawała nigdy decydującego rezultatu, tak, że wydawało mi się, iż przeciwko moim postulatom ześrodkowały się wszystkie siły, które według mnie zatrzymały proces rozwoju Polski, a zwiększając ustawicznie demoralizację i gangrenę aparatu państwowego, czyniły dla mnie niemożliwym trwanie dłużej w bezczynności.
              Oburzała mnie specjalnie absolutna bezkarność wszystkich nadużyć w państwie i wzrastająca coraz bardziej zależność państwa od dzisiejszych nuworyszów, którzy na równi ze mną i z wielu innymi przyszli do państwa polskiego w biedzie, a zdążyli kosztem państwa i kosztem wszystkich obywateli w kilka krótkich lat wzrosnąć na potentatów pieniężnych, chcących, by – ku hańbie naszej Ojczyzny – państwo we wszystkich drobiazgach zależało od nich.

Ostatnim momentem, który mnie zmusił do decyzji, było utworzenie rządu, przypominającego mi bezecnej pamięci rząd, z powodu którego wyszedłem ze służby państwowej, nie chcąc swoim imieniem i służbą popierać ludzi, którzy zdaniem moim brali udział w najcięższej zbrodni dokonanej na Polsce – w zabójstwie prezydenta Rzeczypospolitej Gabriela Narutowicza, mego zresztą osobistego przyjaciela.

Bezkarność w tej dziedzinie z góry przesądzała trwanie               bezkarności we wszystkich innych dziedzinach.

„Akcja nie była wymierzona przeciw

Prezydentowi Wojciechowskiemu”

Rząd ten od razu ogłosił rządy „silnej ręki”, zwracając się przede wszystkim przeciwko mnie osobiście.
              Decyzję wystąpienia powziąłem z wewnętrznym postanowieniem starania się jedynie o obalenie rządu, nie występując zresztą przeciwko osobie Pana Prezydenta Wojciechowskiego. Dotąd żałuję, iż były Prezydent naraził mnie i siebie na śmieszną sytuację na moście Poniatowskiego, zamiast kazać reprezentować się przez tych, co nie śmieli stanąć mi do oczu.

Na moście Poniatowskiego…

– Przebieg właśnie tej rozmowy, Panie Marszałku, nie jest dotychczas dobrze znany opinii.

– Oświadczyłem osobiście Panu Prezydentowi, że wolę z nim pertraktować, niż toczyć boje. Pan Prezydent wybrał inną drogę. Nie chcąc narażać osoby Prezydenta Wojciechowskiego na udział bezpośredni w boju, co było dla mnie rzeczą łatwą, przerzuciłem przejście przez Wisłę na most Kierbedzia, dokąd natychmiast się udałem i co, jak Pan wie, zostało dokonane prawie bez strat.
               Krótkie boje nastąpiły dopiero przy posuwaniu się po placu Zygmunta w głąb miasta. Te boje, także z niewielkimi stratami, dały w moje ręce cały plac Saski, wraz z centralnymi instytucjami wojskowymi.

Dwie próby pośrednictwa

Po przybyciu wieczorem do komendy miasta, zaprosiłem do siebie pana marszałka Rataja; stwierdziłem od razu, że mam już przewagę sił, które wzrastać będą niemal z każdą godziną, lecz że i teraz uniknąć chcę większych wstrząśnięć, na co jest jeszcze czas, i dlatego proponuję mu, żeby jeśli uważa to za potrzebne, rozpoczął mediacje między mną a Belwederem.

Dodałem, iż spieszyć [się] z tym trzeba, gdyż, z natury rzeczy, już dnia następnego, jeśli mediacje nie będą zakończone w ciągu nocy, będę musiał iść dalej siłą z wszystkimi jej konsekwencjami.