Braterstwo bez Boga? Relacja z ostatniej imprezy papieża Franciszka w Watykanie

Pokaz nad Bazyliką św. Piotra ułożony przy pomocy trzech i pół tysiąca rozświetlonych dronów był wizualną ozdobą koncertu, który odbył się na Placu św. Piotra, kończąc trzecią edycję zainicjowanego jeszcze przez papieża Franciszka Kongresu Braterstwa. Fot. Adam Sosnowski Plac św. Piotra wypełnia blisko sto tysięcy osób, a mimo to panuje cisza. Zamek Anioła, via della Conciliazione i Bazylika św. Piotra jarzą się jasnym światłem, które niczym struga przecina czarne niebo Rzymu. Na scenie przed bazyliką pojawia się maestro Andrea Bocelli, a w powietrzu nad słynną kopułą świątyni 3500 dronów układa świetlną pietę, pokazując, do czego zdolna jest sztuczna inteligencja. Tym mistrzowskim widowiskiem zakończono trzecią edycję World Meeting on Human Fraternity (Światowego Spotkania na rzecz Braterstwa), na które zostałem zaproszony przez Stolicę Apostolską. To inicjatywa wymyślona przez Franciszka, inspirowana jego encykliką Fratelli tutti, a przygotowana przez najbliższych współpracowników zmarłego papieża. Podczas tych dni ducha Franciszka dało się wyczuć w każdym geście i słowie – co nie zawsze znaczyło coś dobrego. I chyba także dlatego Leon XIV pozostał wobec całego przedsięwzięcia zasadniczo zdystansowany: ograniczył się do formalnego pozdrowienia uczestników, nie włączając się osobiście ani w spektakularny finał, ani w konferencyjną tkankę wydarzenia.

Zanim opowiem o tegorocznym wydarzeniu, warto przypomnieć, skąd ono się wzięło, bo w Polsce niewiele mówiło się o tych kongresach. Pierwsza odsłona spotkania World Meeting on Human Fraternity odbyła się 10 czerwca 2023 r. pod hasłem #NotAlone – „Nie sami”. Wówczas to strefa kolumnady Berniniego zamieniła się w długą, rozciągniętą scenę performansu z udziałem artystów i działaczy społecznych; równoległe wydarzenia organizowano też w innych miastach świata. Obok wystąpień zaproszonych gości pojawił się mocny komponent symboliczny: deklaracje „braterstwa”, gesty solidarności, a także muzyka – już wtedy śpiewał Bocelli. Franciszek – inicjator całego projektu – był wówczas punktem odniesienia, odbierał też owoc prac w postaci deklaracji i apeli. W przekazie dominował uniwersalny, obywatelski rejestr: dialog, pokój, inkluzywność; mniej było teologii, więcej retoryki pojednania. I choć Franciszek był mocno w całość zaangażowany, sam nie mógł wtedy wziąć udziału w kongresie, bo dopiero co wyszedł ze szpitala.

W roku 2024 fundacja Fratelli Tutti zorganizowała drugą edycję pod hasłem #BeHuman. Zmieniono format: obok części plenarnej pojawił się system stołów tematycznych rozrzuconych po Rzymie i Watykanie. W imprezie udział wzięło kilkudziesięciu laureatów Nagrody Nobla, liderów organizacji międzynarodowych i reprezentantów świata nauki. Ten układ miał zasilać „Kartę Człowieczeństwa” oraz deklaracje polityk publicznych inspirowanych braterstwem. Znowu brzmiało to jak festiwal dobrych i przede wszystkim świeckich intencji: o wojnie mówiono językiem rozbrojenia, o ubóstwie katalogiem znanych recept, a w tle przewijała się myśl Franciszka o społeczeństwie zdolnym do „wychodzenia ku innym”. Niczym nie różniło się to od globalnych spotkań inicjowanych przez organizacje niereligijne czy nawet ateistyczne – dużo szczytnych słów, mało konkretów, choć intensywność medialna robiła swoje.

Trzecia, tegoroczna edycja to już ta, w której miałem okazję wziąć udział osobiście. Program rozdzielono między najbardziej reprezentacyjne miejsca Rzymu i okolice Bazyliki św. Piotra: poranne obrady Assembly of Humanity, równoległe stoły tematyczne, a wieczorem darmowy koncert Grace for the World odbywający się na wypełnionym po brzegi Placu św. Piotra, transmitowany na żywo przez platformy Disney+ i Hulu. Zaproszono do występu w nim gwiazdy pierwszej wielkości – obok Bocellego także Pharrella Williamsa, Johna Legenda, Jennifer Hudson, Karol G i innych. Niebo nad Watykanem rozświetliło ponad trzy tysiące dronów, które rysowały w powietrzu wizerunki inspirowane ikonografią chrześcijańską, w tym dziełami Michała Anioła. Z punktu widzenia miejskiej narracji impreza stanowiła arcydzieło logistyki i przekazu treści – sztandarowy „event” Roku Jubileuszowego, mający zostać w pamięci widzów na lata. I trudno się dziwić: umiejętne połączenie technologii, muzyki na żywo i sacrum robiło piorunujące wrażenie. Na pewno zapadnie to w pamięć – ale czym dokładnie jest owo „to”?

Kiedy schodzi się ze sceny i z wysokości dronów na poziom krzesełek w salach panelowych – nieraz prawie pustych – to obraz wydarzenia pęka. Hasło „międzynarodowe” oznaczało w praktyce, że około dziewięćdziesięciu procent uczestników stanowili Włosi – ludzie prężnie działający w lokalnym trzecim sektorze albo w instytucjach miejskich, ale tak naprawdę nawet włoscy dziennikarze nie wiedzieli, kim oni są. Stoły tematyczne miewały na podium po kilkanaście osób, ale dyskusje przy nich trwały zaledwie dwie lub trzy godziny, więc tak naprawdę nikt nie miał okazji, aby swoje przemyślenia przedstawić w sposób głębszy. A równocześnie zdarzały się i sesje, które nie dochodziły do skutku (np. na temat literatury) albo odbywały się w okrojonym składzie, niemal bez publiczności. W miejsce porządnej wymiany myśli dostawaliśmy krótkie, pięciominutowe eseje, których wspólnym mianownikiem były „sny i pasja”. Tak bowiem brzmiało hasło przewodnie tegorocznego kongresu… Jeśli pojawiały się instytucje wielkie: UNICEF, World Food Programme, agendy ONZ czy znane rzymskie wspólnoty (Sant’Egidio), to ich przedstawiciele recytowali najczęściej katalog działań już znanych: gdzie jesteśmy, ile wydaliśmy, co planujemy. Słuszne, potrzebne – i zarazem zadziwiająco bezpieczne i niereligijne.

I być może „areligijność” jest słowem kluczem do zrozumienia tego spotkania o braterstwie. Bo ważniejsze od tego, o czym mówili uczestnicy kongresu, było to, o czym oni nie mówili – a więc o Bogu i o Jezusie.

(...)

dr Adam Sosnowski

*

Powyższy fragment pochodzi z artykułu, który w całości przeczytać można w aktualnym, wrześniowym numerze miesięcznika WPIS:

WPIS 09/2025 (e-wydanie)

 

Wrześniowy numer Waszego ulubionego miesięcznika „Wiara Patriotyzm i Sztuka” lepiej znanego pod skróconą nazwą „Wpis” już w sprzedaży! Jak każdego miesiąca przygotowaliśmy dla Was wyselekcjonowany zbiór felietonów na aktualne tematy, podobnie jak całą serię artykułów powiązaną z rocznicami historycznymi.

Zobacz fragmenty Zamów książkę

Wiadomości o premierach nowych książek Białego Kruka i spotkaniach autorskich prosto na Twoją skrzynkę mailową, a do tego jeszcze prezent - bon 50 zł na zakupy w naszej księgarni internetowej! Dołącz już dziś do grona Czytelników Biuletynu Białego Kruka! Aby to zrobić, kliknij TUTAJ.

Zapraszamy do naszej Księgarni Internetowej po miesięcznik WPIS - egzemplarze pojedyncze lub w prenumeracie - tradycyjnie albo elektronicznie oraz po książki dr. Adama Sosnowskiego:

Prenumerata elektroniczna WPiSu na drugie półrocze 2025 roku (5 numerów, w tym jeden podwójny)

 

Miesięcznik „Wpis” już od piętnastu lat pozostaje wierny swym założeniom i przedstawia Czytelnikom podstawowe wartości, a więc wiarę, patriotyzm i sztukę.
Publikują u nas tak znakomici autorzy, jak m.in.: Adam Bujak, ks. prof. Waldemar Chrostowski, Leszek Długosz, prof. Ryszard Kantor, dr Marek Klecel, ks. prof. Janusz Królikowski, prof. Grzegorz Kucharczyk, dr Monika Makowska, prof. Aleksander Nalaskowski, prof.

Zobacz fragmenty Zamów książkę

Prenumerata miesięcznika WPIS na rok 2025. Wydanie drukowane

 

Miesięcznik „Wpis” już od piętnastu lat pozostaje wierny swym założeniom i przedstawia Czytelnikom podstawowe wartości, a więc wiarę, patriotyzm i sztukę.
Publikują u nas tak znakomici autorzy, jak m.in.: Adam Bujak, ks. prof. Waldemar Chrostowski, Leszek Długosz, prof. Ryszard Kantor, dr Marek Klecel, ks. prof. Janusz Królikowski, prof. Grzegorz Kucharczyk, dr Monika Makowska, prof. Aleksander Nalaskowski, prof.

Zobacz fragmenty Zamów książkę

Prenumerata miesięcznika WPiS na cały 2025 rok - wydanie drukowane + wydanie elektroniczne

 

Miesięcznik „Wpis” już od piętnastu lat pozostaje wierny swym założeniom i przedstawia Czytelnikom podstawowe wartości, a więc wiarę, patriotyzm i sztukę.
Publikują u nas tak znakomici autorzy, jak m.in.: Adam Bujak, ks. prof. Waldemar Chrostowski, Leszek Długosz, prof. Ryszard Kantor, dr Marek Klecel, ks. prof. Janusz Królikowski, prof. Grzegorz Kucharczyk, dr Monika Makowska, prof. Aleksander Nalaskowski, prof.

Zobacz fragmenty Zamów książkę

Leon XIV. Biografia ilustrowana

Adam Sosnowski, Ks. Janusz Królikowski

Pierwsza i najobszerniejsza polska biografia Roberta Prevosta – nowego Ojca Świętego Leona XIV – ukazuje się w momencie, gdy cały świat z uwagą obserwuje początki jego pontyfikatu. To książka absolutnie wyjątkowa – nie tylko dlatego, że powstała z pasji i wielomiesięcznej pracy dziennikarzy znających realia Kościoła, ale również dlatego, że zawiera liczne materiały (m.in.

Zobacz fragmenty Zamów książkę